Q. HORATIUS FLACCUS • OPERA ET COMMENTARII
CARM. I • CARM. II • CARM. III • CARM. IV • CARM. SAEC. • EP. • SERM. I • SERM. II • EPIST. I • EPIST. II • A. P.

carmina ii iv


opus et commentarii • varialectio et testimonia • prosodia et metra

Ne sit ancillae tibi amor pudori,

Xanthia Phoceu: prius insolentem

serva Briseis niveo colore

movit Achillem,

 

5 movit Aiacem Telamone natum

forma captivae dominum Tecmessae,

7 arsit Atrides medio in triumpho

virgine rapta,

 

barbarae postquam cecidere turmae

10 Thessalo victore et ademptus Hector

tradidit fessis leviora tolli

Pergama Grais.

 

nescias an te generum beati

Phyllidis flavae decorent parentes;

15 regium certe genus et penatis

maeret iniquos.

 

crede non illam tibi de scelesta

plebe dilectam neque sic fidelem,

sic lucro aversam potuisse nasci

20 matre pudenda.

 

bracchia et voltum teretesque suras

integer laudo; fuge suspicari

cuius octavum trepidavit aetas

claudere lustrum.

 


Composuit: 729 A.U.C. (25 ΒΡ). Systema: sapphicum minus. Appellatur: Xanthias Phoceus. Nomenclatura: 2 Phoceus; 2 Xanthias Phoceus; 3 Briseis; 4 Achilles; 5 Aiax; 5 Telamon; 6 Tecmessa; 7 Atrides Et Atridae; 8 Cassandra; 10 Hector; 10 Thessalus; 12 Graius; 12 Pergama; 12 Troia; 14 Phyllis; 15 Penates



PORPHYRIONIS COMMENTARIVM IN HORATIVM FLACCVM


1. ne sit ancillae t. a. p. X. Ad Xanthiam Foceum haec ὠιδὴ dicitur de amore Fyllidis; non esse domino ancillae affectum erubescendum.

2. privs insolentem serva b. n. c. m. a. [Insolentem] hic superbum et adrogantem accipe; alioquin [insolens] crudelis dicitur. Superbiae autem Achillis Vergil. quoque meminit, cum de Pyrro filio eius loquitur ita: // Stirpis Achilleae fastus.

7. arsit atrides medio in trivmpho v. r. [Medio in triumpho], hoc est: in ipsa uictoria, capta Troia quaesita.

9. barbarae postqvam cecidere tvrmae thessalo victore. Poterat accipi Neoptolemo, qui interfuit excidio Troiae, sed cum subiciat [et ademptus Hector] ad Achillen reuocauit omnem excidii Troiae casum.

11. leviora tolli p. G. [Leuiora] scilicet facta Pergama, id est inbecilliora extincto Hectore.

13. nescias an te genervm b. f. f. d. p. Breuiter et decenter tacitae ἀνθυποφορᾷ occurrit. Nam cum Briseidem Tecmessam et Casandram, quae scilicet regiae puellae fuerant, in exemplum Fyllidis adtulisset, necessario subiecit: [Nescias an te generum beatae Fyllidis flauae decore][nt] [parentes]. Posse autem fieri ait, ut et haec regii generis sit; unde intellegere debemus Fylliden captiuam esse. Sic se enim habent et haec, quae subiciuntur: [Regium certe genus et penates].

21. brachia et vvltvm t. s. Eleganter cum puellae pulchritudinem laudaret, ne suspectus haberetur in amore[m] eius, adiecit:

22. integer lavdo. fvge svspicari c. o. t. a. c. l. Grate quadraginta aetatis annos se excessisse ostendit. Octo enim lustra [octo quinquennia], quadraginta annos scilicet cludunt, quae aetas uidetur iam amoris esse aliena.



ACRONIS COMMENTARIVM IN HORATIVM FLACCVM


[PROTREPTICE TETRACOLOS.] METRVM SA<P>PHICVM ENDECASYLLABVM.


1. ne sit ancillae tibi amor pudori. Adserit hac ode ancillae amorem domino erubescendum non esse [(cons. Porph.),] et ducum ponit exempla, quibus turpitudini datum non sit in amorem trahi forma captarum. 2. XANTHIA. Aut cognomen est aut praenomen. privs insolentem. Factorum suorum et uictoriae superbia elatum, ut ipse superius (carm. I 16, 21): Exercitus insolens.

3. serua briseis. Iure belli ancilla, ut (Verg. Aen. V 284): Olli serua datur. niveo colore. Digna amari pulchritudine, ut (Verg. eel. 5, 89): Erat turn dignus amari.

4. mouit achillem. Innata enim uoluptate animus mouetur, et proprie motus libidinis est.

5. mouit aiacem telamone natum. Ideo Telamone natum, quia fuit alius Oilei filius, de quo Vergilius (Aen. I 41): Et furias Aiacis Oili.

6. forma captiuae. Specialiter forma pro pulchritudine ponitur, ut (Verg. Aen. VIII. 393): Formae conscia coniunx.

7. arsit atrides medio i. t. Aut in medio belli tempore aut in medio ipso bello uacuum illi fuisse etiam in periculis amare. Quod tamen ad enphasin posuit, cum animus spe triumphi ad alium amorem incendi non posset.

8. uirgine capta. Aut Briseidem dicit, aut Crisen ([leg.] Crisae) sacerdotis filiam; sed magis Cassandra intellegitur, quae habuit sorte Agamemnonem dominum.

10. thessalo uictore. Poterat intellegi Pyrro, qui excidio interfuit Troiae; sed quia subdidit ‘ademptus Hector’, Achillem significat.

11. fessis. Scilicet longo bello. tradidit fessis. Veluti morte Hectoris Troia sit tradita. leviora tolli. Inbecilliora, ut (Verg. Aen. VIIII 155): Decimum quos distulit Hector in annum.

13. generum beati. Beatos nobiles dixit; neque enim beati esse poterant, quorum erat filia captiua. Phillis enim capta fuit.

16. m<a>eret iniquos. Quod ei nihil profuerint, ut seruitutem uitaret. m<a>eret. Tristis est recordatione generis sui, ut (Verg. georg. IIII 511): Qualis populea m<a>erens Philomela sub umbra.

19. sic lucro auersam. Abhorrentem fraudem et pecuniam, ut (Verg. Aen. II 170): Auersa deae mens. potvisse nasci. Vt parentum merita ex habitu et moribus colligat, sicut Vergilius (Aen. IIII 11. 12): Quem sese ore ferens! quam forti pectore et armis! // Credo equidem, nec uana fides, genus esse deorum.

20. matre pudenda. Erubescenda, ut Vergilius & (Aen. XI 55. 56): Pudendis Vulneribus pulsum aspicies.

22. integer laudo. Castus, et qui aut securus pulchritudinem laudat corporis, quia animi ante laudauit, aut certe de quo iam aetas nihil obscenum faceret suspicari.

23. cuius octauum trepidauit. Festinauit, ut Vergilius (Aen. VIIII 114): Ne trepidate meas, Teucri, defendere naues. Octauum autem lustrum quadraginta annos dixit; quinquenniis enim uoluit significare aetatem, ut Vergilius (Aen. I 283): Veniet lustris labentibus aetas.

Ad graece scripta legenda typus graecus extrahe


GAI M. SEVER • MMDCCLX • MMDCCLXVII