Q. HORATIUS FLACCUS • OPERA ET COMMENTARII
CARM. I • CARM. II • CARM. III • CARM. IV • CARM. SAEC. • EP. • SERM. I • SERM. II • EPIST. I • EPIST. II • A. P.

carmina iii vii


opus et commentarii • varialectio et testimonia • prosodia et metra

Quid fles, Asterie, quem tibi candidi

primo restituent vere Favonii

Thyna merce beatum,

constantis iuvenem fide

 

5 Gygen? ille Notis actus ad Oricum

post insana Caprae sidera frigidas

noctis non sine multis

insomnis lacrimis agit.

 

atqui sollicitae nuntius hospitae,

10 suspirare Chloen et miseram tuis

dicens ignibus uri,

temptat mille vafer modis.

 

ut Proetum mulier perfida credulum

falsis inpulerit criminibus nimis

15 casto Bellerophontae

maturare necem refert,

 

narrat paene datum Pelea Tartaro,

Magnessam Hippolyten dum fugit abstinens,

et peccare docentis

20 fallax historias movet,

 

frustra: nam scopulis surdior Icari

voces audit adhuc integer. at tibi

ne vicinus Enipeus

plus iusto placeat cave,

 

25 quamvis non alius flectere equum sciens

aeque conspicitur gramine Martio

nec quisquam citus aeque

Tusco denatat alveo.

 

prima nocte domum claude neque in vias

30 sub cantu querulae despice tibiae

et te saepe vocanti

duram difficilis mane.

 


Systema: asclepiadeum tertium. Appellatur: Asteria. Nomenclatura: 1 Asteria; 1 Asterie; 2 Favonius; 3 Thynus; 5 Gyges; 5 Notus; 5 Oricum; 6 Capra; 10 Chloe; 13 Proetus; 15 Bellerophontes; 18 Hippolyte; 18 Magnesius, Magnessus; 21 Icarium Mare; 23 Enipeus; 26 Campus Martius; 28 Tiberis; 28 Tuscus



PORPHYRIONIS COMMENTARIVM IN HORATIVM FLACCVM


1. qvid fles asteria [g]? Hac ὠιδῆι consolatur puellam desiderio coniugis sui maestam, et simul monet, ne alicuius adulescentis blanditiis aut specie ipsa capiatur. Et est ordo: Quid fles, Asteria, Gygen, quem tibi restituent Fauonii primo uere Thyn[n]a merce beatum?

3. thyna merce beatvm. Bithyni iuncti sunt Thynis. Vtraque autem gens Ponto confinis est.

5. ille notis actvs ad oricvm. [Notis] pro quibuslibet uentis dictum est.

6. post insana[e] caprae sidera. Aedos uidetur significare, quorum ortus et occasus concitant tempestates. Horum et Vergilius meminit dicens: Quantus ab occasu ueniens pluuialibus Aedis Verberat imber humum.

6. frigidas duplici modo accipe, et propter hiemem, qua peregre retinetur, et propter solitudinem.

9. atqvi sollicitae nvntivs hospitae. Dicit Gygen ab hospita Chloe amari et ab ea nuntium amoris ad eum mitti.

10. et miseram tvis dicens ignibvs vri.

10. tvis ignibvs. Quibus tu ipsa ureris, id est, mariti tui amore.

12. temptat mille vafer modis. Vafer nuntius, id est callidus ad suadendum.

13. vt proetvm mvlier perfida credvlvm. Sthenebian significat Proeti uxorem, quae Bellerofontem hospitem amauit et non consentientem sibi adulterum criminata est.

16. matvrare necem refert. Nuntius scilicet Gygi historiam, qua Bellerofontes periclitatus ostenditur, quod hospitae in amore[m] non consentiret, refert ut per exemplum terreat eum, ne idem et ipse patiatur.

18. magnessam hippolyten dvm fvgit abstinens. Haec est, quae nupta fuisse Eurypyo traditur.

19. et peccare docentis fallax historias monet. Subaudiendum ‘et alias’, quia et hae, quas supra rettulit, docent peccare.

21. scopvlis svrdior icari. [Icari scopuli] pro Icarii maris scopulis, [s]et hos pro quibuslibet posuit. Surdi autem scopuli periclitantibus dici solent, quod quasi pr[a]eces eorum non exaudiant.

25. qvamvis non alivs flectere eqvvm sciens et reliqua. Notum est iuuentutem Romanam apud ueteres et exercitatam in campo Martio, et post hoc exercitium natare solitam fuisse in Tiberi[m], quia et peritia nandi rebus militaribus sit necessaria. Dicit ergo Enipeum non debere puellae huic placere, licet gloriose in exercitio inter aequales uersetur.

29. prima nocte domvm clavde neqve in vias // svb cantv qvervlae despice tibiae. Belle, quasi Gyges uespertino tempore ad fenestram Asteries tibicinem adhibere soleat, ut illa cupiditate audiendi per fenestram despiceret, atque ita cupidam uidendi sui ac sollicitam de se dare.



ACRONIS COMMENTARIVM IN HORATIVM FLACCVM


[METRVM TRIPLEX.] METRVM ASCLEPIADEVM DVOBVS VERSIBVS; TERTIVS FERECRATIVS, QVARTVS GLYCONIVS.


1. quid fles asterie q. t. c. Ad Asterien amici sui coniugem scribit et eam solatur Gygis mariti amore m<a>estam, monens, ut custodiat castitatem nec alterius adulescentis blanditiis aut specie capiatur [(cons. Porph.),] dum maritum sperare debet primo uere rediturum. Ordo est: Asterie, quid fles Gygen, iuuenem constantis fidei, quem restituent tibi primo uere candidi Fauonii beatum Thyna merce? candidi. Sereni, prosperi. Ipse enim uentus uerno tempore frequentius flat.

3. thyna merce b. Quidam [(= Porph.)] uolunt Thynam ciuitatem uicinam Bithiniae dictam Ponto confinem, quidam thynnum piscem magis intellegendum suadent.

4. constantis iuuenem. Idest uxori seruantem fidem.

5. ille notis [i]actus. Notos pro quibuslibet uentis posuit. Oricum, ciuitas Ciliciae, ut (Verg. Aen. X 136. 137): Aut Oricia terebintho Lucet ebur.

6. insana c. s. H<a>edos uidetur significare, quorum ortus et occasus concitat tempestates, de quibus Vergilius (Aen. VIIII 668): Pluuialibus H<a>edis.. [(ex Porph.)] et alibi (georg. I 205): H<a>edorumque dies seruandi. insana. Tempestuosa.

6. frigidas noctes. Duplici modo accipi debet uel propter hiemem, quae peregrinantibus acerbior semper uidetur, uel propter solitudinem, quia sine suis erat, et uelut abstinens frigebat.

8. insomnis l. a. Velut uxoris amore non dormiens, ut (Verg. Aen. IIII 529. 530): Haud umquam // Soluitur in somnos.

9. atqui. Quamuis. nvntivs hospitae. Gygen a Cloe hospita sua adfirmat adamatum, quam contempni dicit pro dilectione uel desiderio uxoris absentis. Quem etiam per internuntios terret, ita eum pro castitate moriturum, sicut hii, quorum inferius exempla commemorat. Ordo est: atqui uafer nuntius sollicitae hospitae temptat subaudi ilium mille modis dicens suspirare miseram Cloen et uri tuis ignibus et refert, ut perfida mulier impulerit Proetum credulum falsis criminibus maturare οερες nimis casto Bellorofonti.

10. tuis dicens i. u. Quibus etiam tu ureris, idest mariti tui amore.

12. uafer modis. Vafer nuntius, idest ad suadendum callidus [(ex Porph.)] et astutus, siue malignus, qui nitebatur continentiam superare.

13. ut. Quemadmodum. vt pr<o>etvm mvlier. Stenoboea siue Antia, uxor Proeti, quam conmemorat amore Bellerophontis hospitis inflammatam; dum uoluntati eius consentire noluisset, in adulterii crimen uocatum. Quod exemplum Gygi ad adquiescendi terrorem significat a suadente propositum, ne eadem continentia etiam ipse periclitaretur.

17. narrat paene d. p. t. Peleus adamatus est ab Hyppolita Acasti uxore, quae dum despiceretur ab eo, questa marito est se stupri interpellatam. Indignatus Acastus Peleum duxit inuitatum gratia uenandi in Pelio ibique inermem reliquit a Centauris perimendum; qui seruatus a Chirone collecto exercitu euertit Acasti regnum et Hyppolitam supplicio merito factis affecit.

18. magnessam. Magnessa Thessaliae ciuitas est, quam pro discretione Hyppolitis Caucasiae conmemorauit Amazonae, uxoris Thesei.

19. et peccare docentis. Subauditur ‘et alias’, quia et hae, quas supra rettulit, reliquerant exempla peccandi.

21. nam scopulis. Metaphora a naufragantibus, quod ita amantis non audiret preces, quemadmodum si a periclitantibus rogentur scopuli, ut est (Verg. Aen. IIII 438. 439): Sed nullis ille mouetur // Fletibus aut uoces ullas tractabilis audit. <scopvlis svrdior icari.> Icari s<copuli pro Icarii> maris <scopulis>.

22. adhuc integer. Adhuc continens, tamquam eum demonstret trahi posse in posterum, si diutius inmoretur.

23. ne uicinus enipheus. Nomen uicini petulantis.

24. plus iusto. Plus aequo. plvs ivsto placeat cave. Idest non pro forma, sed pro libidine, nec plus placeat, quam debet, uicinus, quod prius commemorando mariti honestatem suadet, ut illud (Verg. Aen. II 160. 161): Seruataque serues // Troia fidem.

25. Ordo est: Quamuis non alius aeque conspicitur flectere equum in Martio gramine, nec quisquam aeque citus denatat Tusco alueo. non avvs flectere e. s. In campo Martio bellicis artibus exerceri consueuerat iuuentus Romana, quibus ita Enipeum ceteros praeire dicit, ut merito amari possit, si pudicitiae custodia non resistet.

28. tusco denatat alueo. [Tiberino] ut (Verg. georg. I 499): Qui Tuscum Tiberim et Romana Palatia seruas.

30. despice. Deorsum [per fenestram] aspicias. qvervlae despice t. Hoc est: nec ad uoluptuosos cantus nec ad amantis preces permota despicias.

32. duram. Crudelem, inmitem.

Ad graece scripta legenda typus graecus extrahe


GAI M. SEVER • MMDCCLX • MMDCCLXVII