Q. HORATIUS FLACCUS • OPERA ET COMMENTARII
CARM. ICARM. IICARM. IIICARM. IVCARM. SAEC.EP.SERM. ISERM. IIEPIST. IEPIST. IIA. P.

varia lectio et testimonia


opus et commentarii • varialectio et testimonia • prosodia et metra
1      cum tot sustineas et tanta negotia solus,
 
sustentes
 
2      res italas armis tuteris, moribus ornes,
res italas armis tuteris, moribus ornes,
 
tuearis
moenibus
 
3      legibus emendes, in publica commoda peccem,
 
commoda publica
 
4      si longo sermone morer tua tempora, caesar.
si longo sermone morer tua tempora, caesar.
 
demorer
caesar?cesar
 
5      romulus et liber pater et cum castore pollux,  
6      post ingentia facta deorum in templa recepti,
post ingentia facta deorum in templa recepti,
 
ingencia
fata
 
7      dum terras hominumque colunt genus, aspera bella  
8      conponunt, agros adsignant, oppida condunt,
conponunt, agros adsignant, oppida condunt,
conponunt, agros adsignant, oppida condunt,
 
componunt
adsignaviassignant
firmantformant
 
9      ploravere suis non respondere favorem  
10      speratum meritis. diram qui contudit hydram
speratum meritis. diram qui contudit hydram
speratum meritis. diram qui contudit hydram
 
speratu
condiditcontulit
hidramidramydram
 
11      notaque fatali portenta labore subegit,
 
totaque
 
12      comperit invidiam supremo fine domari.
comperit invidiam supremo fine domari.
comperit invidiam supremo fine domari.
 
conperit
summosubpremosumpremosuppremo
donari
 
13      urit enim fulgore suo qui praegravat artis
urit enim fulgore suo qui praegravat artis
urit enim fulgore suo qui praegravat artis
urit enim fulgore suo qui praegravat artis
urit enim fulgore suo qui praegravat artis
 
ait
qui praegravat, artes
artis ¦¦ infra se positas – arte ¦¦ infra se positos
praegrav&pregravatpregravet
arteartes
 
14      infra se positas; exstinctus amabitur idem:
 
positos
 
15      praesenti tibi maturos largimur honores
 
presenti
 
16      iurandasque tuum per numen ponimus aras,
iurandasque tuum per numen ponimus aras,
iurandasque tuum per numen ponimus aras,
 
tuom
nomen
haras
 
17      nil oriturum alias, nil ortum tale fatentes.
nil oriturum alias, nil ortum tale fatentes.
 
nil ortum alias
nihil ortum
 
18      sed tuus hic populus sapiens et iustus in uno
 
hoc
 
19      te nostris ducibus, te grais anteferendo,  
20      cetera nequaquam simili ratione modoque
 
caetera
 
21      aestimat et, nisi quae terris semota suisque
aestimat et, nisi quae terris semota suisque
 
que
emotasummota
 
22      temporibus defuncta videt, fastidit et odit,  
23      sic fautor veterum, ut tabulas peccare vetantis,
 
vetantes
 
24      quas bis quinque viri sanxerunt, foedera regum
quas bis quinque viri sanxerunt, foedera regum
 
quasuis
sancseruntsancxeruntsanseruntscanxerunt
 
25      vel gabiis vel cum rigidis aequata sabinis,
 
equata
 
26      pontificum libros, annosa volumina vatum
 
amissa
 
27      dictitet albano musas in monte locutas.
dictitet albano musas in monte locutas.
 
dicatdicat etdicitdoctitetductitet
locuutas
 
28      si, quia graiorum sunt antiquissima quaeque
si, quia graiorum sunt antiquissima quaeque
si, quia graiorum sunt antiquissima quaeque
 
si quasiquia
graecorumgrecorum
anquissima
 
29      scripta vel optima, romani pensantur eadem
scripta vel optima, romani pensantur eadem
 
optume
pensentur
 
30      scriptores trutina, non est quod multa loquamur:  
31      nil intra est olea, nil extra est in nuce duri;
nil intra est olea, nil extra est in nuce duri;
nil intra est olea, nil extra est in nuce duri;
nil intra est olea, nil extra est in nuce duri;
 
nihil intranon intra
oleam
nichil extranihil extra
duri?durum
 
32      venimus ad summum fortunae: pingimus atque
venimus ad summum fortunae: pingimus atque
venimus ad summum fortunae: pingimus atque
 
venimu
summam
pangimus
 
33      psallimus et luctamur achivis doctius unctis.
psallimus et luctamur achivis doctius unctis.
psallimus et luctamur achivis doctius unctis.
psallimus et luctamur achivis doctius unctis.
 
ac
saltamus
fortiusscitius
citius unctis?dictionibus
 
34      si meliora dies, ut vina, poemata reddit,  
35      scire velim, chartis pretium quotus adroget annus.
scire velim, chartis pretium quotus adroget annus.
scire velim, chartis pretium quotus adroget annus.
scire velim, chartis pretium quotus adroget annus.
 
cartis
pretium chartis
precium
arogetarroget
 
36      scriptor abhinc annos centum qui decidit, inter
scriptor abhinc annos centum qui decidit, inter
 
adhinc
decidet
 
37      perfectos veteresque referri debet an inter
 
veteresveteresne
 
38      vilis atque novos? excludat iurgia finis.
vilis atque novos? excludat iurgia finis.
 
viles
excludet
 
39      ‘est vetus atque probus, centum qui perficit annos.’
 
perspicitprospicit
 
40      quid? qui deperiit minor uno mense vel anno,  
41      inter quos referendus erit? veteresne poetas
 
probosque
 
42      an quos et praesens et postera respuat aetas?
 
respuat etasrespuet aetasrespuit aetas
 
43      ‘iste quidem veteres inter ponetur honeste,  
44      qui vel mense brevi vel toto est iunior anno.’
 
est
 
45      utor permisso caudaeque pilos ut equinae
utor permisso caudaeque pilos ut equinae
 
pillos
aequinae
 
46      paulatim vello et demo unum, demo etiam unum,
paulatim vello et demo unum, demo etiam unum,
paulatim vello et demo unum, demo etiam unum,
 
demo
&
& itemet idemiterum
 
47      dum cadat elusus ratione ruentis acervi
dum cadat elusus ratione ruentis acervi
 
cadet
racione
 
48      qui redit ad fastus et virtutem aestimat annis
qui redit ad fastus et virtutem aestimat annis
 
ad fastosadfastosadfastusin fastosinfastosinfastusinfaustos
estimat
 
49      miraturque nihil nisi quod libitina sacravit.
 
libithina
 
50      ennius, et sapiens et fortis et alter homerus,  
51      ut critici dicunt, leviter curare videtur  
52      quo promissa cadant et somnia pythagorea;
 
phitagoreapithagorea
 
53      naevius in manibus non est et mentibus haeret
naevius in manibus non est et mentibus haeret
naevius in manibus non est et mentibus haeret
naevius in manibus non est et mentibus haeret
naevius in manibus non est et mentibus haeret
 
laeviusneniusnevius
nonnenunc
non
at mentibusnon mentibussed mentibusset mentibus
heret
 
54      paene recens? adeo sanctum est vetus omne poema.
 
pene
 
55      ambigitur quotiens, uter utro sit prior, aufert
 
quociensquoties
 
56      pacuvius docti famam senis, accius alti,
pacuvius docti famam senis, accius alti,
 
pacunius
actius
 
57      dicitur afrani toga convenisse menandro,  
58      plautus ad exemplar siculi properare epicharmi,  
59      vincere caecilius gravitate, terentius arte.
vincere caecilius gravitate, terentius arte.
 
cecilius
terrentius
 
60      hos ediscit et hos arto stipata theatro
 
edicitediscet
 
61      spectat roma potens, habet hos numeratque poetas  
62      ad nostrum tempus livi scriptoris ab aevo.
ad nostrum tempus livi scriptoris ab aevo.
ad nostrum tempus livi scriptoris ab aevo.
 
levilivii
livi
evo
 
63      interdum volgus rectum videt, est ubi peccat:
interdum volgus rectum videt, est ubi peccat:
 
vulgus
peccet
 
64      si veteres ita miratur laudatque poetas,
si veteres ita miratur laudatque poetas,
 
vetere
poeta
 
65      ut nihil anteferat, nihil illis conparet, errat;
ut nihil anteferat, nihil illis conparet, errat;
 
anteserat
comparetconparat
 
66      si quaedam nimis antique, si pleraque dure
si quaedam nimis antique, si pleraque dure
 
antiquaantiquae
duradurae
 
67      dicere credit eos, ignave multa fatetur,
 
ceditcredat
 
68      et sapit et mecum facit et iove iudicat aequo.  
69      non equidem insector delendave carmina livi
non equidem insector delendave carmina livi
non equidem insector delendave carmina livi
 
delendaque
crimina
laevilevilivii
 
70      esse reor, memini quae plagosum mihi parvo
 
que
 
71      orbilium dictare; sed emendata videri
orbilium dictare; sed emendata videri
 
set
sede mandata
 
72      pulchraque et exactis minimum distantia miror.
 
nimium
 
73      inter quae verbum emicuit si forte decorum,
inter quae verbum emicuit si forte decorum,
 
que
decorum et
 
74      si versus paulo concinnior unus et alter,
 
concinior
 
75      iniuste totum ducit venditque poema.
iniuste totum ducit venditque poema.
iniuste totum ducit venditque poema.
 
iniustum
ducis vendisque
venitque
 
76      indignor quicquam reprendi, non quia crasse
indignor quicquam reprendi, non quia crasse
indignor quicquam reprendi, non quia crasse
 
quidquam
reprehendi
crassae
 
77      conpositum inlepideve putetur, sed quia nuper,
conpositum inlepideve putetur, sed quia nuper,
 
compositum
illepidequeinlepideque
 
78      nec veniam antiquis, sed honorem et praemia posci.
nec veniam antiquis, sed honorem et praemia posci.
 
ac
premiaproemia
 
79      recte necne crocum floresque perambulet attae
recte necne crocum floresque perambulet attae
recte necne crocum floresque perambulet attae
 
nenec
perambulat
atti
 
80      fabula si dubitem, clament periisse pudorem
fabula si dubitem, clament periisse pudorem
 
clamantclamat
perisse
 
81      cuncti paene patres, ea cum reprendere coner,
cuncti paene patres, ea cum reprendere coner,
cuncti paene patres, ea cum reprendere coner,
 
penepoene
reprehendere
reprehendere coneris
 
82      quae gravis aesopus, quae doctus roscius egit:
 
esopus
 
83      vel quia nil rectum, nisi quod placuit sibi, ducunt,
 
dicunt
 
84      vel quia turpe putant parere minoribus et quae  
85      inberbes didicere, senes perdenda fateri.
 
imberbesimberbi
 
86      iam saliare numae carmen qui laudat et illud,  
87      quod mecum ignorat, solus volt scire videri,
quod mecum ignorat, solus volt scire videri,
quod mecum ignorat, solus volt scire videri,
 
quo
ignoret
vult
 
88      ingeniis non ille favet plauditque sepultis,
 
sepultus
 
89      nostra sed inpugnat, nos nostraque lividus odit.
nostra sed inpugnat, nos nostraque lividus odit.
 
s&
impugnat
 
90      quod si tam graecis novitas invisa fuisset
 
graiisgrecis
 
91      quam nobis, quid nunc esset vetus? aut quid haberet
quam nobis, quid nunc esset vetus? aut quid haberet
 
quod nunc
haberes
 
92      quod legeret tereretque viritim publicus usus?
quod legeret tereretque viritim publicus usus?
quod legeret tereretque viritim publicus usus?
quod legeret tereretque viritim publicus usus?
 
quid
teneretqueteretetqueterretque
quiritimviritum
puplicus
 
93      ut primum positis nugari graecia bellis
 
graetiagrecia
 
94      coepit et in vitium fortuna labier aequa,
coepit et in vitium fortuna labier aequa,
coepit et in vitium fortuna labier aequa,
 
cæpitcepit
lusumrequiemvacuumvicium
libier
 
95      nunc athletarum studiis, nunc arsit equorum,
 
adhletarumadhletharumatl&arum
 
96      marmoris aut eboris fabros aut aeris amavit,
 
mormoris
 
97      suspendit picta voltum mentemque tabella,
suspendit picta voltum mentemque tabella,
 
suspendi
vultum
 
98      nunc tibicinibus, nunc est gavisa tragoedis;
 
tunc
 
99      sub nutrice puella velut si luderet infans,
 
velud
 
100      quod cupide petiit, mature plena reliquit.
 
relinquid
 
101      [quid placet aut odio est, quod non mutabile credas?]
 
motabile
 
102      hoc paces habuere bonae ventique secundi.
 
pacet
 
103      romae dulce diu fuit et sollemne reclusa
 
solemnesolempnesollempnesollenne
 
104      mane domo vigilare, clienti promere iura,
 
domu
 
105      cautos nominibus rectis expendere nummos,
cautos nominibus rectis expendere nummos,
cautos nominibus rectis expendere nummos,
 
captoscautoscriptos
certis
exponere
 
106      maiores audire, minori dicere per quae  
107      crescere res posset, minui damnosa libido.
 
dampnosa
 
108      mutavit mentem populus levis et calet uno
 
motavit
 
109      scribendi studio: pueri patresque severi
scribendi studio: pueri patresque severi
 
scribenti
pueri patrespuerique patresque
 
110      fronde comas vincti cenant et carmina dictant.
fronde comas vincti cenant et carmina dictant.
 
victi
caenant
 
111      ipse ego, qui nullos me adfirmo scribere versus,
ipse ego, qui nullos me adfirmo scribere versus,
 
me
affirmo
 
112      invenior parthis mendacior et prius orto
 
mendatior
 
113      sole vigil calamum et chartas et scrinia posco.
sole vigil calamum et chartas et scrinia posco.
 
solve
cartas
 
114      navem agere ignarus navis timet, habrotonum aegro
navem agere ignarus navis timet, habrotonum aegro
navem agere ignarus navis timet, habrotonum aegro
 
navim
æbrotonumabrotanumabrotonumelleborumhabrotanumhebrotanumobrotinum
egro
 
115      non audet nisi qui didicit dare; quod medicorum est
 
quid didicit
 
116      promittunt medici, tractant fabrilia fabri:  
117      scribimus indocti doctique poemata passim.
 
indoctis
 
118      hic error tamen et levis haec insania quantas
 
laevis
 
119      virtutes habeat, sic collige: vatis avarus  
120      non temere est animus: versus amat, hoc studet unum;
 
haud
 
121      detrimenta, fugas servorum, incendia ridet;  
122      non fraudem socio puerove incogitat ullam
non fraudem socio puerove incogitat ullam
 
sotio
puero non ncogitatpuero ve incogitatpuerove excogitat
 
123      pupillo; vivit siliquis et pane secundo,  
124      militiae quamquam piger et malus, utilis urbi,
militiae quamquam piger et malus, utilis urbi,
militiae quamquam piger et malus, utilis urbi,
 
miliciaemollitie
quanquam
urbi est
 
125      si das hoc, parvis quoque rebus magna iuvari.  
126      os tenerum pueri balbumque poeta figurat,
 
balvuumque
 
127      torquet ab obscaenis iam nunc sermonibus aurem,
torquet ab obscaenis iam nunc sermonibus aurem,
 
obscenisoscenis
aureaures
 
128      mox etiam pectus praeceptis format amicis,
mox etiam pectus praeceptis format amicis,
 
preceptis
firmat
 
129      asperitatis et invidiae corrector et irae;
asperitatis et invidiae corrector et irae;
 
correptor
ire
 
130      recte facta refert, orientia tempora notis
 
rectae
 
131      instruit exemplis, inopem solatur et aegrum.  
132      castis cum pueris ignara puella mariti  
133      disceret unde preces, vatem ni musa dedisset?
 
nenisi
 
134      poscit opem chorus et praesentia numina sentit,
poscit opem chorus et praesentia numina sentit,
poscit opem chorus et praesentia numina sentit,
 
poscet
presentia
numia
 
135      caelestis inplorat aquas docta prece blandus,
caelestis inplorat aquas docta prece blandus,
caelestis inplorat aquas docta prece blandus,
 
caelestescelestescelestis
implorat
blandos
 
136      avertit morbos, metuenda pericula pellit,  
137      inpetrat et pacem et locupletem frugibus annum:
 
imperatimpetrat
 
138      carmine di superi placantur, carmine manes.
carmine di superi placantur, carmine manes.
 
crimine di
crimine manes
 
139      agricolae prisci, fortes parvoque beati,
 
agricole
 
140      condita post frumenta levantes tempore festo  
141      corpus et ipsum animum spe finis dura ferentem  
142      cum sociis operum et pueris et coniuge fida
cum sociis operum et pueris et coniuge fida
 
operum pueris
pueris coniuge
 
143      tellurem porco, silvanum lacte piabant,
tellurem porco, silvanum lacte piabant,
 
parcoporcaporto
silvanum & silvanum
 
144      floribus et vino genium memorem brevis aevi.
floribus et vino genium memorem brevis aevi.
 
humo
memores
 
145      fescennina per hunc inventa licentia morem
fescennina per hunc inventa licentia morem
fescennina per hunc inventa licentia morem
 
invecta
licencia
more
 
146      versibus alternis opprobria rustica fudit,
 
obprobriaoppropria
 
147      libertasque recurrentis accepta per annos
 
currentescurrentisrecurrentes
 
148      lusit amabiliter, donec iam saevos apertam
 
saevussevus
 
149      in rabiem coepit verti iocus et per honestas
in rabiem coepit verti iocus et per honestas
 
verti cepitverti coepit
locus
 
150      ire domos inpune minax. doluere cruento
ire domos inpune minax. doluere cruento
ire domos inpune minax. doluere cruento
 
domus
minax inpune domos
impune
 
151      dente lacessiti; fuit intactis quoque cura  
152      condicione super communi; quin etiam lex
 
conditione
 
153      poenaque lata, malo quae nollet carmine quemquam
 
nata
 
154      describi: vertere modum, formidine fustis
 
fustes
 
155      ad bene dicendum delectandumque redacti.  
156      graecia capta ferum victorem cepit et artis
graecia capta ferum victorem cepit et artis
graecia capta ferum victorem cepit et artis
 
graetiagreciagretia
coepit
artes
 
157      intulit agresti latio. sic horridus ille
 
lati
 
158      defluxit numerus saturnius et grave virus
defluxit numerus saturnius et grave virus
defluxit numerus saturnius et grave virus
 
numeris
saturnus
grave vi rus
 
159      munditiae pepulere; sed in longum tamen aevum
munditiae pepulere; sed in longum tamen aevum
munditiae pepulere; sed in longum tamen aevum
munditiae pepulere; sed in longum tamen aevum
 
mundiciae
peperere
set
aevom
 
160      manserunt hodieque manent vestigia ruris.
 
ruri
 
161      serus enim graecis admovit acumina chartis
serus enim graecis admovit acumina chartis
serus enim graecis admovit acumina chartis
serus enim graecis admovit acumina chartis
serus enim graecis admovit acumina chartis
 
servus
graiisgrecis
graecis
amovit
carthiscartis
 
162      et post punica bella quietus quaerere coepit,
 
querere
 
163      quid sophocles et thespis et aeschylos utile ferrent.
quid sophocles et thespis et aeschylos utile ferrent.
quid sophocles et thespis et aeschylos utile ferrent.
 
sophodes
thesbisthesphis
aescilusaeschilosaeschuluseschiloseschiluseschyloseschylusescinus
 
164      temptavit quoque rem si digne vertere posset,
temptavit quoque rem si digne vertere posset,
 
quoque,
iamrem,
 
165      et placuit sibi, natura sublimis et acer;  
166      nam spirat tragicum satis et feliciter audet;
nam spirat tragicum satis et feliciter audet;
 
sperat
thragicum
 
167      sed turpem putat inscite metuitque lituram.
 
in scriptisinsciciaeinscitaeinscitiaeinscitusinscriptis
 
168      creditur, ex medio quia res accersit, habere
creditur, ex medio quia res accersit, habere
creditur, ex medio quia res accersit, habere
 
qui
qui
accessitarccersitarcessit
 
169      sudoris minimum, sed habet comoedia tanto
sudoris minimum, sed habet comoedia tanto
sudoris minimum, sed habet comoedia tanto
 
nimium
comodia
quanto
 
170      plus oneris, quanto veniae minus. adspice, plautus
plus oneris, quanto veniae minus. adspice, plautus
 
honeris
aspice
 
171      quo pacto partis tutetur amantis ephebi,
quo pacto partis tutetur amantis ephebi,
 
partes
ephoebi
 
172      ut patris attenti, lenonis ut insidiosi,
ut patris attenti, lenonis ut insidiosi,
ut patris attenti, lenonis ut insidiosi,
 
adtentiatenti
laenonislaemonis
et insidiosi
 
173      quantus sit dossennus edacibus in parasitis,
 
dorsennusdossendossenus
 
174      quam non adstricto percurrat pulpita socco.
quam non adstricto percurrat pulpita socco.
 
cumquom
asstrictoastricto
 
175      gestit enim nummum in loculos demittere, post hoc
gestit enim nummum in loculos demittere, post hoc
gestit enim nummum in loculos demittere, post hoc
gestit enim nummum in loculos demittere, post hoc
 
in loculos
loculum
dimittere
haec
 
176      securus, cadat an recto stet fabula talo.  
177      quem tulit ad scaenam ventoso gloria curru,
 
caenamcenamscenam
 
178      exanimat lentus spectator, sedulus inflat:
 
instat
 
179      sic leve, sic parvum est, animum quod laudis avarum
 
est
 
180      subruit aut reficit. valeat res ludicra, si me
subruit aut reficit. valeat res ludicra, si me
 
ac
pereat
 
181      palma negata macrum, donata reducit opimum.
palma negata macrum, donata reducit opimum.
 
magrum
reducet
 
182      saepe etiam audacem fugat hoc terretque poetam,
 
sepe
 
183      quod numero plures, virtute et honore minores,  
184      indocti stolidique et depugnare parati,
indocti stolidique et depugnare parati,
 
inducti
decertare
 
185      si discordet eques, media inter carmina poscunt  
186      aut ursum aut pugiles; his nam plebecula gaudet.
 
plaudetplaudit
 
187      verum equitis quoque iam migravit ab aure voluptas
 
equiti
 
188      omnis ad incertos oculos et gaudia vana.
 
incestosingratosintentosintortos
 
189      quattuor aut pluris aulaea premuntur in horas,
quattuor aut pluris aulaea premuntur in horas,
quattuor aut pluris aulaea premuntur in horas,
 
quatuor
plures
aulea
 
190      dum fugiunt equitum turmae peditumque catervae;  
191      mox trahitur manibus regum fortuna retortis,  
192      esseda festinant, pilenta, petorrita, naves,
 
petorita
 
193      captivum portatur ebur, captiva corinthus.
captivum portatur ebur, captiva corinthus.
 
captium
chorinthuscorinthos
 
194      si foret in terris, rideret democritus, seu
 
ridet
 
195      diversum confusa genus panthera camelo
 
pantera
 
196      sive elephans albus volgi converteret ora;
sive elephans albus volgi converteret ora;
sive elephans albus volgi converteret ora;
sive elephans albus volgi converteret ora;
 
seu
elefaselephas
vulgi
converteritconvertet
 
197      spectaret populum ludis attentius ipsis,
 
adtentiusatentiusattenciusattennius
 
198      ut sibi praebentem nimio spectacula plura;
ut sibi praebentem nimio spectacula plura;
ut sibi praebentem nimio spectacula plura;
 
prebentem
mimomimum
multarisu
 
199      scriptores autem narrare putaret asello  
200      fabellam surdo. nam quae pervincere voces
 
namque
 
201      evaluere sonum, referunt quem nostra theatra?  
202      garganum mugire putes nemus aut mare tuscum:
 
nemus
 
203      tanto cum strepitu ludi spectantur et artes  
204      divitiaeque peregrinae; quibus oblitus actor
divitiaeque peregrinae; quibus oblitus actor
divitiaeque peregrinae; quibus oblitus actor
 
diviñiaeque
peregrine
auctor
 
205      cum stetit in scaena, concurrit dextera laevae.
cum stetit in scaena, concurrit dextera laevae.
 
scena
laevalevalevaeleve
 
206      ‘dixit adhuc aliquid?’ ‘nil sane.’ ‘quid placet ergo?’
 
nihil
 
207      lana tarentino violas imitata veneno.’
‘lana tarentino violas imitata veneno.’
‘lana tarentino violas imitata veneno.’
 
laena
terentino
imitareinmitata
 
208      ac ne forte putes me quae facere ipse recusem,
 
at
 
209      cum recte tractent alii, laudare maligne:
 
quem
 
210      ille per extentum funem mihi posse videtur
 
extensumextum
 
211      ire poeta meum qui pectus inaniter angit,  
212      inritat, mulcet, falsis terroribus inplet,
inritat, mulcet, falsis terroribus inplet,
 
irritat
implet
 
213      ut magus, et modo me thebis, modo ponit athenis.  
214      verum age et his, qui se lectori credere malunt
 
tradere
 
215      quam spectatoris fastidia ferre superbi,
 
superba
 
216      curam redde brevem, si munus apolline dignum
curam redde brevem, si munus apolline dignum
 
impende
prevem
 
217      vis conplere libris et vatibus addere calcar,
 
complere
 
218      ut studio maiore petant helicona virentem.  
219      multa quidem nobis facimus mala saepe poetae –
multa quidem nobis facimus mala saepe poetae –
multa quidem nobis facimus mala saepe poetae –
multa quidem nobis facimus mala saepe poetae
 
quidæm
facimus nobis
sepe
po&e
 
220      ut vineta egomet caedam mea – cum tibi librum
 
cedam
 
221      sollicito damus aut fesso; cum laedimur, unum
 
ledimur
 
222      siquis amicorum est ausus reprehendere versum;
siquis amicorum est ausus reprehendere versum;
 
audet
reprendere
 
223      cum loca iam recitata revolvimus inrevocati;
 
revolumus
 
224      cum lamentamur non adparere labores  
225      nostros et tenui deducta poemata filo;
 
diducta
 
226      cum speramus eo rem venturam, ut simul atque
 
item fore venturam
 
227      carmina rescieris nos fingere, commodus ultro  
228      arcessas et egere vetes et scribere cogas.
 
accersasacersas
 
229      sed tamen est operae pretium cognoscere, qualis
sed tamen est operae pretium cognoscere, qualis
sed tamen est operae pretium cognoscere, qualis
sed tamen est operae pretium cognoscere, qualis
 
set
opere
precium
quales
 
230      aedituos habeat belli spectata domique
aedituos habeat belli spectata domique
 
habeant
bello
 
231      virtus, indigno non committenda poetae.
 
po&e
 
232      gratus alexandro regi magno fuit ille
 
illi
 
233      choerilus, incultis qui versibus et male natis
choerilus, incultis qui versibus et male natis
 
cheriluschoeriloschoerulus
ac
 
234      rettulit acceptos, regale nomisma, philippos.
rettulit acceptos, regale nomisma, philippos.
rettulit acceptos, regale nomisma, philippos.
 
retulit
numisma
philiposphilippus
 
235      sed veluti tractata notam labemque remittunt
 
set
 
236      atramenta, fere scriptores carmine foedo
 
fedo
 
237      splendida facta linunt. idem rex ille, poema  
238      qui tam ridiculum tam care prodigus emit,
 
kare
 
239      edicto vetuit, nequis se praeter apellen
edicto vetuit, nequis se praeter apellen
edicto vetuit, nequis se praeter apellen
 
ne quis
preter
apellemapellentappellen
 
240      pingeret aut alius lysippo duceret aera
pingeret aut alius lysippo duceret aera
 
cuderet
aereera
 
241      fortis alexandri voltum simulantia. quodsi
fortis alexandri voltum simulantia. quodsi
 
vultum
similantia
 
242      iudicium subtile videndis artibus illud
iudicium subtile videndis artibus illud
 
iuditium
suptile
 
243      ad libros et ad haec musarum dona vocares,
ad libros et ad haec musarum dona vocares,
 
liberos
ad hecadhuc
 
244      boeotum in crasso iurares aere natum.
boeotum in crasso iurares aere natum.
 
boetum
in
 
245      at neque dedecorant tua de se iudicia atque
at neque dedecorant tua de se iudicia atque
 
acad
iuditia
 
246      munera quae multa dantis cum laude tulerunt
 
tuleretulerum
 
247      dilecti tibi vergilius variusque poetae
dilecti tibi vergilius variusque poetae
dilecti tibi vergilius variusque poetae
 
tui
virgilius
varusque
 
248      nec magis expressi voltus per aenea signa
nec magis expressi voltus per aenea signa
nec magis expressi voltus per aenea signa
 
expresi
vultus
enea
 
249      quam per vatis opus mores animique virorum  
250      clarorum adparent. nec sermones ego mallem
 
malle
 
251      repentis per humum quam res conponere gestas
repentis per humum quam res conponere gestas
 
repentes
componere
 
252      terrarumque situs et flumina dicere et arces  
253      montibus inpositas et barbara regna tuisque
 
impositasinponit
 
254      auspiciis totum confecta duella per orbem
auspiciis totum confecta duella per orbem
 
auspitiis
tuella
 
255      claustraque custodem pacis cohibentia ianum
claustraque custodem pacis cohibentia ianum
 
clastraque
cohibencia
 
256      et formidatam parthis te principe romam,  
257      si quantum cuperem possem quoque; sed neque parvom
si quantum cuperem possem quoque; sed neque parvom
 
se
parvum
 
258      carmen maiestas recipit tua nec meus audet  
259      rem temptare pudor quam vires ferre recusent.
 
recusant
 
260      sedulitas autem, stulte quem diligit, urget,
sedulitas autem, stulte quem diligit, urget,
 
autem stulte,
urguet
 
261      praecipue cum se numeris commendat et arte.
 
precipue
 
262      discit enim citius meminitque libentius illud
discit enim citius meminitque libentius illud
discit enim citius meminitque libentius illud
 
dicitdiscet
homo
cicius
 
263      quod quis deridet quam quod probat et veneratur.  
264      nil moror officium quod me gravat ac neque ficto  
265      in peius voltu proponi cereus usquam
in peius voltu proponi cereus usquam
in peius voltu proponi cereus usquam
in peius voltu proponi cereus usquam
 
impeiusimpetus
vultu
caere
umquam
 
266      nec prave factis decorari versibus opto,  
267      ne rubeam pingui donatus munere et una
 
nec
 
268      cum scriptore meo capsa porrectus operta
cum scriptore meo capsa porrectus operta
 
correptusporreptusprotectus
aperta
 
269      deferar in vicum vendentem tus et odores
deferar in vicum vendentem tus et odores
deferar in vicum vendentem tus et odores
 
deferasdeferatreferat
thus
& thus
 
270      et piper et quidquid chartis amicitur ineptis.
et piper et quidquid chartis amicitur ineptis.
et piper et quidquid chartis amicitur ineptis.
 
quicquid
cartischarthis
inemptisinemtis
 

TESTIMONIA


Ln. 1. cf Symmachus epist. X 34 ad d. Valent. semper Aug.: ‘noverat horum corporum ministerio tantae urbis onera sustineri’

Ln. 1 sq. cf Porph. ad epist. I 20, 1: ‘... ex his versibus et in principio sequentis ‘libri’ apparet Horatium hoc volumen quasi novissimum totius operis habuisse: nam ‘secundum epistularum’ (episto: Porf.) coactus adiecit’

Ln. 1—4. Svetonius vita Horati: ‘expressitque (sc. Augustus) eclogam cuius initium est: cum — Caesar’

Ln. 1—14. florileg. Nostradam.

Ln. 2. Pseudoacron volgatus ad c. IIII 14, 43

Ln. 10. Priscianus instit. VIIII 3, 16: ‘Horatius in epistularum libro II: speratum — Hydram’

Ln. 10. cf Auson. ed. 19, 2: ‘... contudit Hydram’

Ln. 10 sq. huc respexisse videntur Curtius VIII 5: ‘ne Herculem quidem et Patrem Liberum prius dicatos deos, quam vicissent secura viventium invidiam’

Ln. 13. Ioannes Saresberiensis policr. VII 24

Ln. 13. cf Quintilian. instit. orat. X 1: ‘atque ille (i. e. Charisius) quidem omnibus eiusdem operis auctoribus abstulit nomen, et fulgore quodam suae claritatis tenebras obduxit ... dicent haec plenius futura saecula. nunc enim ceterarum fulgore virtutum laus ista praestringitur’

Ln. 13 sq. Ratherius phrenes. prooem. 9 p. 227

Ln. 15. cf schol. Bern. ad ecl. 1, 6: ‘alii . . . imperatores post mortem in deos transferuntur, Augustus vero in vita, ut Hor. ait’

Ln. 15 sq. Serv. ad ecl. l, 7 ad georg. I 24 Pseudoacron volg. ad c. IIII 14, 39

Ln. 17. Priscianus instit. X 2; 9 XI 4, 18

Ln. 20—22.: ‘Vix aliquid populus r: — odit’ florileg. Nostradam.

Ln. 25. cf Ovid. metam. XIIII 797: ‘portaque nequiquam rigidis promissa Sabinis’; 805 sq.: ‘populisque aequata duobus, Romule, iura dabas’

Ln. 33. Eutyches II 8

Ln. 35. glossarium Mai [classic. auct. VIII 496]

Ln. 38. ‘Excludat — finis’ florileg. Nostradam.

Ln. 48—53. cf. Seneca dialog. VI ad Marciam de consolatione 1, 3—4: ‘quamdiu quisquam orit, quisquam erit ad acta maiorum ... legitur, floret, in manus hominum, in pectora receptus vetustatem nullam timet’

Ln. 49. ‘miratur nihil mihi quod libita sacravit’ Porph. ad v. 28

Ln. 50. Sigebertus vita Deoderici I c. 17 [Pertz. VI 479]: ‘et alter Homerus’

Ln. 51. glossarium Mai [classic. auct. VIII 149]

Ln. 56. cf Quintilianus instit. X 1, 97: ‘virium ... Accio plus tribuitur, Pacuvium videri doctiorem, qui esse docti affectant, volunt’

Ln. 59. Donatus ad Terent. hecyr. I 2, 63

Ln. 63. florileg. Nostradam.

Ln. 69 sq. ‘non — reor’ Hepidannus vita s. Wiboradae [actt. SS. Boll. Antw. 1680 t. I p. 293, 2]

Ln. 70. Svetonius de gramm. et rhet. 9 p. 107

Ln. 70. Reiff.: ‘fuit autem [Orbilius] naturae acerbae non modo in antisophistas, quos omni occasione laceravit, sed etiam in discipulos, ut et Horatius significat plagosum cum appellans’

Ln. 76 sq. Hepidannus vita s. Wiboradae l. l.: ‘sed eorum reverendam canitiem ab huiusmodi suspicione oportet alienam conspici, quidquam ab eis reprehendi — nuper’

Ln. 81 sq. ‘ea — egit’ Donatus ad Terent. hecyr. prolog. alt. 49

Ln. 82. cf Quintil. inst. XI 3, 111: ‘plus autem adfectus habent lentiora, ideoque Roscius citatior, Aesopus gravior fuit, quod ille comoedias, hic tragoedias egit’

Ln. 83—85. florileg. Nostradam.

Ln. 83—85. Hepidannus l. l.

Ln. 85. cf Petronius sat. 4: ‘quod quisque perperam didicit, in senectute confiteri non vult’

Ln. 86. ‘ilia verba Saliaria’ memorat Apollinar. Sidonius epist. 8, 16

Ln. 87. Gerbertus epist. 161 [historiae Francorum scriptor. ed. du Chesne II p. 827]: ‘vult tamen videri solus scire, quod mecum ignorat, ut ait Flaccus’

Ln. 100. cf ecbasis captivi ì. 1055: ‘quod cupide poscis, mature plene relinquis’

Ln. 101—107. florileg. Nostradam.

Ln. 107. cf Homerus Latinus I 26: ‘spernitque preces damnosa libido’

Ln. 114—117. Hieronymus contra Ruffinum lib. I c. 17 [Vallars. II 472-c] florileg. Nostradam.

Ln. 115 sq. ‘quod — fabri’ Hieronymus epist. 53 ad Paulinum 6 [Vallars. I 275-b]

Ln. 115 sq. Wibaldus epist. 167 [ap. Iaffe monum. Corbei. p. 279]

Ln. 115 sq. annales s. Disibodi a. 1090 [Pertz. XVII 13]: ‘...saltem ille ethnicus verecundiam tuam moveat, qui dicit: quid mediocrum est, promunt medici; tractant fabrilia fabri’

Ln. 115 sq. cf Ioannes Saresberiensis policr. I 4: ‘quod medicorum est, promittunt fabri, medici fabrilia tractant’

Ln. 116. ‘tractent — fabri’ Conradi episcopi chronic. 4 [in Ottonis Frisingensis editione Basil. 246]

Ln. 116. ‘tractent fabrilia fabri’ Ottonis Frisingensis episcopi gesta Friderici imperatoris II 18 [mon. Germ. XX 402]

Ln. 117. Hieronymus epist. 53 ad Paulinum 7 [Vallars. I 275-b] Otto Frisingensis prooem. chron. p. 2

Ln. 117. cf Persius 1, 13 sq.: ‘scribimus inclusi, numeros ille, hic pede liber, grande aliquid’

Ln. 119 sq. ‘vatis — animus’ Ioannes Saresberiensis epist. 185

Ln. 119—124. ‘natis — urbi’ florileg. Nostradam.

Ln. 122. incerti excerpta argumenti grammatici § 67 [ed. Eichenfeld. et Endlich. p. 211, cod. saec. VII—VIIII: ‘Incogitat, cogitat’

Ln. 123. ‘secundo pane, vili, äåõôåñίù’ incerti excerpta gramm. § 67 p. 211

Ln. 126. Eutyches II 13 p. 482 K,.

Ln. 126. cf P. Anni Flori Virgilius orator an poeta? p. 109 ed. Halm.: ‘bone Iuppiter, quam imperatorium, quam regium est, sedere a suggestu praecipientem bonos mores et sacrarum studia litterarum, iam carmina praelegentem quibus ora mentesque formantur...’

Ln. 126—131. florileg. Nostradam.

Ln. 127. ‘obscenis’ incerti excerpta gramm. § 67 p. 211

Ln. 132. cf Silius II 68: ‘haec ignara viri vacuoque adsueta cubili’

Ln. 136. ecbasis captivi v. 737: ‘morbos avertit, metuenda p: p:’

Ln. 145. Servius test. Fea ad Aen. VII 695

Ln. 145. ‘fescennina’ incerti excerpta argumenti grammatici § 67 p. 211

Ln. 145. Eichenf. et Endl.

Ln. 147. Servius ad georg. II 385

Ln. 156 sq. ‘Graecia — Latio’ Ioannes Saresberiensis policr. VIII 7.

Ln. 156 sq. cf Ovidius fast. III 101 sq.: ‘nondum tradiderat victas victoribus artes Graecia’

Ln. 156 sq. Livius XXXIIII 4: ‘iam in Graeciam Asiamque transcendimus omnibus libidinum illecebris repletas et regias etiam attrectamus gazas; eo plus horreo, ne illae magis res nos ceperint, quam nos illas’

Ln. 158. ‘defluxit’ incerti excerpta gramm. § 67 p. 211

Ln. 160. ‘vestigia ruris’ incerti excerpta gramm. § 67 p. 211

Ln. 162. ‘post — quietus’ Ioannes Victoriensis V 5 p. 400 li.

Ln. 166. cf Quintilian. instit. X 1, 96: ‘Horatius ... plenus est iucunditatis et gratiae et varius figuris et verbis felicissime audax’

Ln. 167. glossarium Mai [classic. auctor. VIII 294]: ‘inscitus, insipiens. Horatius: sed turpe putat inscitae metuitque liturae’

Ln. 167. idem p. 528: ‘et haec inscitia, ac id est ignorantia; unde Horatius in epistolis: sed turpem putat inscitiae metuitque lituram’

Ln. 167. ‘lituram’ incerti excerpta gramm. § 67 p. 211

Ln. 170—173. Ioannis Cottonis musica 18 [Gerbert. II p. 253]: ‘quemadmodum enim comoediarum scriptor, si partes iuvenis seni vel luxuriosi avaro mandaverit, derisui subiacet, quales apud Flaccum Plautus et Dorsennus inducuntur, ita reprehendi potest modulator, si in tristi materia salientem modum adduxerit’

Ln. 177—181. florileg. Nostradam.

Ln. 174. cf Ausonius edyll. 4, 58 sq.: ‘tu quoque qui Latium lecto sermone Terenti comis et astricto percurris pulpita socco’

Ln. 175. cf Statius Theb. X 711 sq.: ‘haec pietas, hic verus honos, ibi gloria tantum ventosumque decus titulique in morte latentes’

Ln. 176. cf Persius 5, 104 sq.: ‘tibi recto vivere talo ars dedit?’

Ln. 180. ‘valeat’ incerti excerpta gramm. § 67 p. 211

Ln. 183 sq. cf ecbasis captivi vv. 348 eq.: ‘ne numero plures, virtute et honore minores, indocti stolidi simul impugnare parati’

Ln. 183 sq. ‘Sunt numero — Indocti’ floril. Nostrad.

Ln. 190. cf Statius Theb. XII 657: ‘mutat et innumeris peditumque equitumque catervis’

Ln. 190. ecbasis captivi v. 347: ‘tunc equitum turmae certant peditumque catervae’

Ln. 190 sq. Ioannes Victoriensis V 3 p. 892 B.

Ln. 192. ‘esseda festinant, pilenta, petorita’ glossarium Mai bis [classic. auct. VIII p. 417 et p. 419]

Ln. 192. ‘esseda festinant’ glossarium Mai [classic. auct. VIII 196]

Ln. 192. Quintilianus instit. I 5, 57: ‘plurima Gallica evaluerunt ut raeda ac petorritum, quorum altero tamen Cicero, altero Horatius utitur’

Ln. 194. ‘si — Democritus’ florilegium Cusanum [cod. saec. XII]

Ln. 194—196. Priscianus instit. V 2, 7

Ln. 195. Priscianus VI 5, 27

Ln. 195 sq. Priscianus instit. V 4, 23

Ln. 210—213. florileg. Nostradam.

Ln. 217. ‘et vatibus addere calcar’ Priscianus instit. VI 6, 31

Ln. 221—225. ‘Nunc ledimur — filo’ florileg. Nostradam.

Ln. 225. ‘et alibi in Honorato (sic pro Horatio): subtili deducta poemata filo’

Ln. 225. schol. Ovid. amor. I 14, 7 apud Burmannum

Ln. 225. cf Auson. grat. act. p. 296 Bip.: ‘tenuiore filo, at dicitur, deducta libaverim’

Ln. 225. Columnella X 40: ‘Pierides tenui deducite carmine Musae (sc. cultus et tempora serendis arboribus etc.)’

Ln. 232—234. huc respexisse videatur Ausonius epist. 16, 3: ‘cumque ego imitatus sim vesaniam Choerili, tu ignoscas magnanimitate Alexandri’

Ln. 234. imitatus est Ausonius epist. 5, 19: ‘bis septem rutilos regale nomisma Philippos’; 18, 5 sq.: ‘ergo interceptos regale nomisma Philippos accipe tot numcro, quot duo Geryones’

Ln. 248—250. ‘Non m: — cl: appellant’ florileg. Nostradam.

Ln. 258 sq.: ‘Non meus — recusant’ florileg. Nostradam.

Ln. 262 sq. ‘Discit homo citius — veneratur’ florileg. Nostradam.

Ln. 267 sq. glossarium Mai [classic. auct. VIII 124]: ‘unde Horatius: et una cum scriptore meo capsa protectus operta’

Ad graece scripta legenda typus graecus extrahe


GAI M. SEVER • MMDCCLX • MMDCCLXVII