Q. HORATIUS FLACCUS • OPERA ET COMMENTARII
CARM. ICARM. IICARM. IIICARM. IVCARM. SAEC.EP.SERM. ISERM. IIEPIST. IEPIST. IIA. P.

varia lectio et testimonia


opus et commentarii • varialectio et testimonia • prosodia et metra
1       quinque dies tibi pollicitus me rure futurum;  
2      sextilem totum, mendax, desideror. atqui
 
atque
 
3      si me vivere vis sanum recteque valentem
 
recteque sanum valentemrecteque videre valentemrecteque vigere valentem
 
4      quam mihi das aegro, dabis aegrotare timenti,
quam mihi das aegro, dabis aegrotare timenti,
 
egro
egrotare
 
5      maecenas, veniam, dum ficus prima calorque
maecenas, veniam, dum ficus prima calorque
 
mecaenasmecenas
colorque
 
6      dissignatorem decorat lictoribus atris,
 
designatoremdisignatorem
 
7      dum pueris omnis pater et matercula pallet  
8      officiosaque sedulitas et opella forensis
 
offitiosaque
 
9      adducit febris et testamenta resignat.
adducit febris et testamenta resignat.
 
adducet
febres
 
10      quodsi bruma nives albanis illinet agris,
quodsi bruma nives albanis illinet agris,
quodsi bruma nives albanis illinet agris,
 
quid? si
pruma
illinet
 
11      ad mare descendet vates tuus et sibi parcet,  
12      contractusque leget; te, dulcis amice, reviset  
13      cum zephyris, si concedes, et hirundine prima.
cum zephyris, si concedes, et hirundine prima.
cum zephyris, si concedes, et hirundine prima.
 
cepheriszephiris
concedasconcedis
hyrundine
 
14      non quo more piris vesci calaber iubet hospes  
15      tu me fecisti locupletem vescere sodes.
 
lucupletem
 
16      “iam satis est!” “at tu, quantum vis, tolle.” “benigne!”
“iam satis est!” “at tu, quantum vis, tolle.” “benigne!”
“iam satis est!” “at tu, quantum vis, tolle.” “benigne!”
“iam satis est!” “at tu, quantum vis, tolle.” “benigne!”
 
quamtum
quantumvis
attolle
divine
 
17      “non invisa feres pueris munuscula parvis.”  
18      “tam teneor dono quam si dimittar onustus.”
 
honustus
 
19      “ut libet... haec porcis hodie comedenda relinques.”
“ut libet... haec porcis hodie comedenda relinques.”
 
hec
relinquis
 
20      prodigus et stultus donat quae spernit et odit;
prodigus et stultus donat quae spernit et odit;
 
stultus, donat quae,
que
 
21      haec seges ingratos tulit et feret omnibus annis.
 
ingrataingratisingrato
 
22      vir bonus et sapiens dignis ait esse paratus,
vir bonus et sapiens dignis ait esse paratus,
vir bonus et sapiens dignis ait esse paratus,
vir bonus et sapiens dignis ait esse paratus,
 
prudens
dictis
agit
paratuparatum
 
23      nec tamen ignorat quid distent aera lupinis;
 
qui
 
24      dignum praestabo me etiam pro laude merentis.
dignum praestabo me etiam pro laude merentis.
 
prestabo
me, etiam
 
25      quodsi me noles usquam discedere, reddes
quodsi me noles usquam discedere, reddes
 
nolisnolles
unquam
 
26      forte latus, nigros angusta fronte capillos,  
27      reddes dulce loqui, reddes ridere decorum, et  
28      inter vina fugam cinarae maerere protervae.
inter vina fugam cinarae maerere protervae.
inter vina fugam cinarae maerere protervae.
 
cinarecineraecinerecinyraecinyrecynirae
merere
proterve
 
29      forte per angustam tenuis nitedula rimam
 
volpeculavulpecula
 
30      repserat in cumeram frumenti, pastaque rursus
repserat in cumeram frumenti, pastaque rursus
repserat in cumeram frumenti, pastaque rursus
 
cameramcrumeram
pulmenti
rursum
 
31      ire foras pleno tendebat corpore frustra.
 
pectore
 
32      cui mustela procul: “si vis,” ait, “effugere istinc,
 
mustella
 
33      macra cavum repetes artum quem macra subisti.”
macra cavum repetes artum quem macra subisti.”
macra cavum repetes artum quem macra subisti.”
macra cavum repetes artum quem macra subisti.”
 
cavom
repetas
arctum
petisti
 
34      hac ego si compellor imagine, cuncta resigno –
hac ego si compellor imagine, cuncta resigno –
 
haec
compellarconpellor
 
35      nec somnum plebis laudo satur altilium, nec  
36      otia divitiis arabum liberrima muto.
otia divitiis arabum liberrima muto.
 
ocia
diviciis
 
37      saepe verecundum laudasti; rexque paterque
saepe verecundum laudasti; rexque paterque
 
sepe
rex
 
38      audisti coram, nec verbo parcius absens;
 
partius
 
39      inspice si possum donata reponere laetus.
inspice si possum donata reponere laetus.
 
possim
letus
 
40      haud male telemachus, proles patientis ulixei:
haud male telemachus, proles patientis ulixei:
haud male telemachus, proles patientis ulixei:
 
atauthaut
pacientissapientis
ulixiulixis
 
41      “non est aptus equis ithace locus, ut neque planis
“non est aptus equis ithace locus, ut neque planis
 
aequis
ita caeitacaeitaceithacae
 
42      porrectus spatiis, nec multae prodigus herbae;
porrectus spatiis, nec multae prodigus herbae;
 
spaciis
multe
 
43      atride, magis apta tibi tua dona relinquam.”
 
atridae
 
44      parvum parva decent; mihi iam non regia roma,
 
parumparvom
 
45      sed vacuum tibur placet aut imbelle tarentum.
sed vacuum tibur placet aut imbelle tarentum.
sed vacuum tibur placet aut imbelle tarentum.
 
set
tybur
imbelle
 
46       strenuus et fortis causisque philippus agendis
strenuus et fortis causisque philippus agendis
 
strennuus
phylippus
 
47      clarus ab officiis octavam circiter horam
 
offitiis
 
48      dum redit, atque foro nimium distare carinas
 
charinas
 
49      iam grandis natu queritur, conspexit, ut aiunt,
iam grandis natu queritur, conspexit, ut aiunt,
iam grandis natu queritur, conspexit, ut aiunt,
 
quaeritur
uti
ut
 
50      adrasum quemdam vacua tonsoris in umbra
adrasum quemdam vacua tonsoris in umbra
 
abrasumarrasum
tensoris
 
51      cultello proprios purgantem leniter unguis.
cultello proprios purgantem leniter unguis.
cultello proprios purgantem leniter unguis.
 
proprio
resecantem
ungues
 
52      demetri” – puer hic non laeve iussa philippi
“demetri” – puer hic non laeve iussa philippi
“demetri” – puer hic non laeve iussa philippi
“demetri” – puer hic non laeve iussa philippi
 
dimetri
laevuslevelevi
visa
phylippi
 
53      accipiebat – “abi, quaere et refer, unde domo, quis,
 
quere
 
54      cuius fortunae, quo sit patre, quove patrono.”  
55      it, redit, et narrat, volteium nomine menam;
it, redit, et narrat, volteium nomine menam;
 
et reditit redit
vulteivulteium
maenam
 
56      praeconem, tenui censu, sine crimine, notum
praeconem, tenui censu, sine crimine, notum
 
preconem
crimine natumpondere et arte
 
57      et properare loco, et cessare, et quaerere et uti;
et properare loco, et cessare, et quaerere et uti;
 
locum
querere
 
58      gaudentem parvisque sodalibus, et lare certo,
gaudentem parvisque sodalibus, et lare certo,
 
parvis
curto
 
59      et ludis, et post decisa negotia campo.
et ludis, et post decisa negotia campo.
 
negocia
capo
 
60      “scitari libet ex ipso quodcumque refers; dic
 
quaequmquequodcunque
 
61      ad cenam veniat.” non sane credere mena,
 
caenam
 
62      mirari secum tacitus. quid multa? “benigne,”  
63      respondet. “neget ille mihi?” “negat improbus, et te
respondet. “neget ille mihi?” “negat improbus, et te
respondet. “neget ille mihi?” “negat improbus, et te
respondet. “neget ille mihi?” “negat improbus, et te
respondet. “neget ille mihi?” “negat improbus, et te
 
respondit
negat ille
negat
improbus
& teaut te
 
64      neglegit aut horret.” volteium mane philippus
neglegit aut horret.” volteium mane philippus
neglegit aut horret.” volteium mane philippus
 
negligit
vulteiumvulteumvuolteiumvuolteum
phylippus
 
65      vilia vendentem tunicato scruta popello
 
milia fracta
 
66      occupat et salvere iubet prior; ille philippo
occupat et salvere iubet prior; ille philippo
occupat et salvere iubet prior; ille philippo
 
ocupat
salvare
phylippo
 
67      excusare laborem et mercennaria vincla,
 
mærcennariamercenaria
 
68      quod non mane domum venisset, denique quod non  
69      providisset eum. “sic ignovisse putato
providisset eum. “sic ignovisse putato
 
praevidissetprovisisset
ignovisse
 
70      me tibi si cenas hodie mecum.” “ut libet.” “ergo
 
caenas
 
71      post nonam venies; nunc i, rem, strenuus, auge.”
 
strennuus
 
72      ut ventum ad cenam est, dicenda tacenda locutus
ut ventum ad cenam est, dicenda tacenda locutus
ut ventum ad cenam est, dicenda tacenda locutus
 
caenam
est
loquutus
 
73      tandem dormitum dimittitur... hic ubi saepe
tandem dormitum dimittitur... hic ubi saepe
tandem dormitum dimittitur... hic ubi saepe
tandem dormitum dimittitur... hic ubi saepe
 
dimittur
astergoesthinchuc
hic
hinc uti
 
74      occultum visus decurrere piscis ad hamum,
occultum visus decurrere piscis ad hamum,
 
pisces
amumimum
 
75      mane cliens et iam certus conviva, iubetur
mane cliens et iam certus conviva, iubetur
mane cliens et iam certus conviva, iubetur
 
eciametiam
serus
coviva
 
76      rura suburbana indictis comes ire latinis.
 
rure suburbano
 
77      impositus mannis arvum caelumque sabinum
impositus mannis arvum caelumque sabinum
impositus mannis arvum caelumque sabinum
impositus mannis arvum caelumque sabinum
 
impositus
manismannasmannus
arvom
celumque
 
78      non cessat laudare. videt ridetque philippus,
 
phylippus
 
79      et sibi dum requiem, dum risus undique quaerit,  
80      dum septem donat sestertia, mutua septem
 
tum
 
81      promittit, persuadet uti mercetur agellum.  
82      mercatur... ne te longis ambagibus ultra
mercatur... ne te longis ambagibus ultra
 
nec
ambiguus
 
83      quam satis est morer – ex nitido fit rusticus, atque  
84      sulcos et vineta crepat mera, praeparat ulmos,
sulcos et vineta crepat mera, praeparat ulmos,
 
aperit
preparat
 
85      immoritur studiis, et amore senescit habendi.
 
immoritur
 
86      verum ubi oves furto, morbo periere capellae,
verum ubi oves furto, morbo periere capellae,
verum ubi oves furto, morbo periere capellae,
 
ibi
perire
capelle
 
87      spem mentita seges, bos est enectus arando
 
arator
 
88      offensus damnis, media de nocte caballum
 
dampnis
 
89      arripit iratusque philippi tendit ad aedis.
arripit iratusque philippi tendit ad aedis.
arripit iratusque philippi tendit ad aedis.
 
eripit
phylippi
aedesedeshaedes
 
90      quem simul aspexit scabrum intonsumque philippus,
quem simul aspexit scabrum intonsumque philippus,
 
adspexitasspexit
phylippus
 
91      “durus,” ait, “voltei, nimis attentusque videris
“durus,” ait, “voltei, nimis attentusque videris
 
vultei
adtentusqueattendusque
 
92      esse mihi.” “pol me miserum, patrone, vocares,
 
poli ne
 
93      si velles,” inquit, “verum mihi ponere nomen.
 
dicere
 
94      quod te per genium dextramque deosque penatis
 
penates
 
95      obsecro et obtestor, vitae me redde priori.”  
96       qui semel aspexit quantum dimissa petitis
qui semel aspexit quantum dimissa petitis
 
semel adspexitsimul aspexit
adgnovitadspexit
demissa
 
97      praestent – mature redeat repetatque relicta.
praestent – mature redeat repetatque relicta.
 
prestent
maturae
 
98      metiri se quemque suo modulo ac pede verum est.
 
iustumpar
 

TESTIMONIA


Ln. 8. cf Apoll. Sidon. ep. II 12: ‘... satis seduli languidos multos officiosissime occidunt’

Ln. 8 sq. ‘et opella — febres’ glossar. Mai class. auct. VIII 391

Ln. 10. Acr. ad serm. II 3, 4: ‘in libris eptarum: si agris’

Ln. 12. cf Pers. s. 6, 23 (ubi etiam ad c. I 3, 8; III 17, 5 respicit): ‘tibi, dulcis amice’

Ln. 15—22. ‘Cescere sodes — paratum’ florileg. Nostradam.

Ln. 18. florilegium Paris. 8818-a

Ln. 21. Servius ad Aen. III 102

Ln. 22. Charisius p. 267 K.

Ln. 22. Servius ad Aen. II 377 (ut Hor.: vir bonus et sapiens dignis ait esse paratus, pro: ait se dignis paratum esse)

Ln. 29 sq. ‘forte — frumenti’ Acr. ad serm. I 1, 53

Ln. 29 sq. Hieronym. epist. ad Salvinam de virginitate servanda vol. 1 p. 121 ed. Col. Agr. 1616.

Ln. 29 sq. Augustin. contr. mend. ad Consentium c. 28

Ln. 29 sq. Isidor. orig. I 39 § 6 Otto

Ln. 29 sq. ‘forte — cumeram’ glossarium Mai [classic. auct. VIII 131]

Ln. 29—33. florileg. Nostradam.

Ln. 29—33. Vincentius Bellovacensis specul. histor. VII 68

Ln. 44. ‘parvum parva decent’ florilegia Nostradam. et Paris. 8818-a

Ln. 44. Vincentius Bellovacensis specul. histor. VII 68

Ln. 44. cf Claudian. contra poetas vanos v. 14: ‘quondam decuerunt ludicra parvum’

Ln. 44 sq. cf Petrus Cluniacensia epist. IIII 30 [biblioth. Cluniac. ed. Marrier. p. 860-e]: ‘et ut aliquid poeticum addam, iam non mihi turbida Roma, sed vacuum Tibur placet ac imbelle Tarentum’

Ln. 46—98. florileg. Nostradam.

Ln. 55. ‘it, redit ...’ ecbas captivi v. 975

Ln. 65. glossarium Mai [classic. auct. VIII 537]

Ln. 65. cf Hieronym. Hilarion.: ‘audivit Methonae a quodam Iudaeo vilia populis scruta vendente’

Ln. 67. cf Iuvenc. evang. hist. IIII 696 sq.: ‘tum iuvenis sese tam sordida vincla laboris nolle pati memorat’

Ln. 72. ‘dicenda tacenda locutus’ ecbas. captivi v. 314

Ln. 72. cf Persius 4, 5: ‘dicenda tacendaque calles’

Ln. 77 sq. ‘inpositus — laudare’ glossarium Mai class. auct. VIII 349

Ln. 87. Priscianus instit. VIIII 6, 34

Ln. 87. florilegium codicis Cusani C 14

Ln. 87. ‘bos — arando’ glossarium Mai class. auct. VIII 202 et 371

Ln. 91. Priscianus instit. VII 5, 22

Ln. 98. florilegium Paris. 8069.

Ln. 98. cf Alcuinus de divinis officiis c. 18 p. 1190-a: ‘modulum enim suum unumquemque considerare prudenter nos admonet lyricus, dicens ... (sequitur epist. I 1, 32)’

Ln. 98. imitati sunt Luanus VIII 527: ‘metri sua quemque (al. regna) decet viresque fateri’ et Avianus fab. 5, 1 sq.: ‘metiri se quemque decet propriisque iuvari laudibus’

Ad graece scripta legenda typus graecus extrahe


GAI M. SEVER • MMDCCLX • MMDCCLXVII