porphyrionis commentarium in horatium flaccum

1. maecenas atavis edite regibvs. Hac ode Maecenatem adloquitur indicans alium alio studio teneri rerum, quae adpetantur uel ludicri cupiditate uel gloriae; se autem putare inter deos relatum iri, si numero lyricorum poetarum adscriptus fuerit. Maecenatem ait [atauis regibu]s] editum, quod a nobilibus Etruscorum ortus sit.

5. palmaqve nobilis terrarvm dominos evehit ad deos. Ambiguum, utrum [nobilis deos] an [nobilis palma]. [Mobiles quirites] ait referens ad uulgi leuitatem. Loquitur autem de eo, qui fauorem uulgi captans optet, cum ingressus sit theatrum, plausum sibi edi a populo. Sic enim excipiebantur in theatro principes, de quibus bene populus sentiebat. Hos enim plausus [ter geminos honores] ait.

12. attalicis condicionibvs. Id est: regiis opibus. Attalus autem rex Pergamenorum fuit, cuius hereditate <p>(opulus) R(omanus) locupletatus fuerat. Est autem sensus: Quicumque consuerit agrum suum colere, numquam sollicitetur ad nauigandum, etiam si regias opes promittas, ut hoc faciat.

13. cyprea trabe pro: cypro abundante; cypriis enim clauis naues figuntur.

16. mercator m. o. e. o. l. r. s. [r.] m. r. r. q. Sensus est: Mercator cum tempestatem in mari patitur, abhorret nauigare, et optat iam rusticam uitam in patria sua colere; mox ubi euaserit periculum, eandem uitam repetit; per quod colligit neminem posse aliquid agere, quam quod consuerit.

19. est qvi nec v. p. m. Ordo: est qui nec spernit. Dicit autem alios uita lautiore delectari.

22. ad aq. c. Id est: apud fontem; omnes autem fontes sacri habentur, et ideo caput sacrae aquae ait.

25. manet svb iove frigid. Ac per hoc ‘sub caelo’. Dicit autem alios studio uenandi plerumque in siluis pernoctare.

27. fidelis catvlos. Melius generaliter accipimus, quam ut uenationi tantum eos fideles intellegamus. Nam et Lucretius // Fida canum uis dixit. Ergo quod semper dominis fideles sunt intellegamus.

29. me doctarvm p. h. f. Praemia doctarum frontium hederas ait, quia his poetae coronantur. Vnde et Vergil. ait: // Atque hanc sine tempora circum // Inter uictrices hederas tibi serpere laurum.

31. nymfarvmqve leves cvm s. c. Per ea se egregiam gloriam dicit consequi, de quibus canit; fere enim lyrico carmini materia de nemoribus ac fontibus est, et siqua sunt his similia aut proxima.

32. secernvnt popvlo. Id est: de grege uulgi tollunt, ac per hoc sublimen faciunt.

33. evterpe cohibe[n]t[e]. Vt si diceret: si tamen Musae non denegant mihi studium cantus sui.

34. lesbovm barbit[t]on. Barbit[t]on organi genus est in modum lyrae. [Lesboum] autem dixit, referens ad Alcaeum et Saffo lyricos poetas, quos in Lesbo insula natos esse manifestum.

35. lyricis vatibvs. ‘Graecis’ utique intellegendum. Nam nondum erant Romani.

1. iam satis terris nivis atqve dirae g. m. p. Pro: in terras misit. Post occisum Gaium Caesarem, quem Cassius et Brutus aliique coniurati interfecerunt, multa portenta sunt uisa. Haec autem omnia uult uideri in ultionem occisi principis facta, et poenam eorum, qui bella ciuilia agere non desinebant.

6. saecvlvm pyrrae. Pyrra qu[a]esta est, noua monstra mundo accidisse interitu generis humani.

9. piscivm et s. g. h. v. Leuiter in re tam atroci et piscium et palumborum meminit, nisi quod hi[i] excessus lyricis concessi sunt.

11. et svperiecto p. n. a. d. [Superiecto aequore] id est: super terras iacto, illa scilicet diluuii inundatione.

11. p. d. timidae u. ad p. d.

13. tiberim. Tiberis enim ita creuit, ut prodigii loco haberetur.

13. flavvm tiberim. Sic et Vergilius: // Verticibus rapidis et multa flauus harena.

14. litore etrvsco v. v. Constat uiolentia maris repulsum Tiberim redundare solitum et effundi super ripas suas, quod hic nunc monstrose factum dicit, quoniam inundatione Tiberis ad periculum ruinarum alio duxit solum. Litus autem Etruscum Tyrrheni id est Tusci maris [repulsum Tiberis] litus accipe, in quod Tiberis exit.

15. ire deiectvm monvmenta regis. Monumentum non sepulchrum tantum dicitur, sed omnia, quidquid memoriam testatur. [Regis] ergo Numae Pompilii significat.

17. iliae dvm se n. q. i. v. v. Ilia auctore Ennio in amnem Tiberim iussu Amul[l]ii regis Albanorum praecipitata [antea enim] Anieni matrimonio iuncta est. Atque hic loquitur, quasi Tiberi potius nupserit. [Qu[a]erenti] autem [Iliae] caedem Caesaris intellegendum.

19. iove non probante, quod terreri Iuppiter populum iusserit, non perire.

21. avdiet c. a. f. ᾿Ασυνδέτως transiit. Et sic intellegendum: itaque audiet rara iuuentus, maiores suos acuisse ferrum. Non [pugnas parentum], sed [uitio parentum rara iuuentus], quia bella ciuilia sub Caesare et Pompeio, deinde sub Augusto et Cassio atque Bruto Romani se ipsi confecerunt.

25. qvem vocet divvm p. r. Iterum ἀσυνδέτως transiit, et fere morem hunc habet sine coniunctionibus transeundi. Ceterum subaudienda hic est coniunctio ‘ergo’; sic enim fit plenum: ‘quem ergo [quem] uocet diuum populus’.

27. minvs avdientem c. v. Offensam scilicet scelere eorum, qui Caesarem occiderunt.

30. tandem v. p. n. c. v. a. Conuersus est ad Apollinem, qui Actiaco bello Antoni[n]um obpressit.

33. sive tv mavis erycina ridens q. i. c. e. c. Potest et [ridens Iocus] et [Erycina ridens] accipi. Et est Homericum [Erycina ridens] secundum illud φιλομειδὴς ᾿Αφροδίτη.

35. sive neglectvm g. e. n. r. a. Ad Martem hoc pertinet, quem inuidiose arguit genus suum, id est Romanos neglexisse, quod passus sit eos bello ciuili uastari.

37. hev nimis longo s. l. [Ludo] belle pro: bello; hic enim uidetur lusus esse Martis.

39. acer et mavri peditis crventvm v. i. h. [Mauri] pro cuiuslibet accipe bellicosae gentis; speciem enim pro genere posuit.

41. sive mvtata ivvenem figvra. Adulatur Augusto, Mercurium eum dicens esse.

45. servs in caelvm r. Suauiter optat Augusto, ut diu uiuat.

47. neve te nostris vitiis iniqvvm o. a. t. Bene haec dicuntur, quia ad Mercurium uidetur loqui, qui uolucer deus est. Simul eleganter et illud oblique optat, ut post excessum Augustus diuus factus recipiatur in caelum.

47. nostris vitiis i. Vtrum ad bella ciuilia referens ait, an latius et hoc intellegetur?

48. ocior[a] avra tollat. Pro ‘ocius tollat’; σχῆμα ὑπαλλαγή.

1. sic te diva potens cypri. Ad nauem loquitur, qua Vergilius Athenas petierat, adorans eam, ut eum incolumen perferat.

2. sic fratres helenae lvcida sidera. Σχῆμα ἐφεξήγησις, [quia fratres Helenae lucida sidera sunt,] ut Vergil.: // Effugimus scopulos Ithacae Laertia regna. Constat autem hodieque inter nautas Castoris et Pollucis stellas plerumque nauibus infestas esse.

4. praeter iapyga. Iapyx uentus a regione, unde flat, dicitur. Iapygia autem est, quae nunc Apulia appellatur. Sig(nificat) ergo optime hoc uento ex Italia Athenas nauigari, et idcirco optat, ne alius flet, quam ipse, nauiganti Vergilio.

5. qvae tibi c. d. v. Ambiguum, utrum [debes finibus Atticis] an [finibus Atticis reddas] accipiendum sit.

8. et serves animae dimidivm meae. Suauiter hoc dictum secundum illam amicitiae definitionem, qua philosophi utuntur: Μία ψυχὴ ἐν δυσὶν σώμασι κειμένη.

9. illi robvr et aes t. c. p. e. Exsecratur eum, qui primus ausus sit nauigare, dicitque eum durissimo corde ac pectore fuisse, qui tanta pericula non timuerit. Habet autem hic quiddam Homericum: // Χάλκεον δέ μοι ἦτορ ἐνείη [id est ferreum pectus].

14. nec rabiem noti qvo n. a. h. m. Arbitrum pro rectore posuit. Significat autem in Adriatico sinu neminem magis Noto uento

1. solvitvr acris hiemps grata vice veris et favoni. Haec ode ad Publium Sestium consularem scripta est, qua describens uerni temporis gratiam, cohortatur ad laetiorem indulgentioremque uitam, admonens mortem aequaliter omnibus inminere.

1. grata vice veris et favoni. Fauonium uentum, qui Zefyrus Graece appellatur, ueris tempore incipere flare et Vergil. testis est, qui sic ait: // Vere nouo gelidus canis cum montibus umor // Liquitur et Zefyro putris se glaeba resoluit.

10. terrae solvtae. Vtrum ‘liberae, et cultui non inseruientes’ intellegendum, ut prata significare uideatur, an ‘temperie et aestu aeris solutae, quae paulo ante frigore hiemis strictae erant’? Sic et Vergilianum illud se habet: // Et Zefyro putris se glaeba resoluit.

11. nvnc et in vmbrosis f. d. i. l. Sic et Vergil. ueris tempus aptum rusticis ad sacrificandum dicit, quia // Tunc somni dulces et tunc mollissima uina.

12. sev poscat agnam. Adtende feminino genere agnam maluisse dicere quam agnum, secundum illud Vergilianum: // Et caesa iungebant foedera porca. Nescio quid enim quaedam eloquutiones per femininum genus gratiores fiunt.

13. pallida mors aeqvo pvlsat pede p. tabernas. Per tabernas uulgares domos significat, per turres altiores.

18. nec regna vini sortiere talis. Hoc ad magisteria conuiuarum pertinet, quae talorum iactibus sortiri solitos et Plautus significat in Captiuis[, item in Asinaria].

1. qvis mvlta gracilis te pver in rosa // perfvsvs liqvidis vrget odoribvs. Pyrrham meretricem adloquitur, cuius calliditatem memorans ait, se quoque in amorem eius inplicitum susceptis uotis tandem euasisse. [Gracilem] pro tenero posuit. Teneri enim adhuc graciles solent esse et puellae et adulescentes.

5. hev qvotiens fidem m. deos f. et as. Per allegoriam haec dicuntur, quibus significat tempestatum modo mutabiles esse meretricis huius blanditias.

12. miseri qvibvs int. n. Miseros eos ait, quibus ignota et inexperta sit huius meretricis fraudulentia. Se autem more eorum, qui euaserunt maris pericula, uota soluisse, quod amore huius liberatus sit. Videmus autem hodieque pingere in tabulis quosdam casus, quos in mari passi sint, atque in fanis marinorum deorum ponere. Sunt etiam qui uestem quoque ibi suspendunt, diis eam consecrantes.

13. me tabvla sacer votiva paries indicat vvida. Me sacer paries per tabulam uotiuam indicat maris potenti deo uestimenta suspendisse.

1. scriberis vario fortis et hostivm victor maeonii carminis. Agrippam adloquitur, cuius rebus gestis negat se lyrico carmine satisfacere posse, ideoque potius a Vario eas scribi debere. Fuit autem L. Varius et epici carminis et tragoediarum et elegiorum auctor, Vergilii contubernalis.

2. maeonii carminis alite. Vt si diceret ‘Homericis auspiciis’ ac per hoc ‘Homerica sublimitate’. Notum est autem inter opiniones, quae de natalibus Homeri feruntur, etiam hanc esse, quasi Maeonis filius fuerit.

3. qvam rem cvmqve ferox navibvs avt eqvis // miles te dvce gesserit. Figurata eloquutio; nam cum dixisset [scri][b][eris], intulit [Quam rem miles gesserit te duce] ; simplex autem haec eloquutio erat: scribentur res, quascumque miles gesserit te duce.

7. nec cvrsvs dvplicis per mare v. Amfibolum; nam et [duplicis Vlixi] intellegi potest, quod significat ‘callidi’, potest et [duplicis cursus] per accusatiuum pluralem accipi, id est: itus ac reditus.

8. nec saevam pelopis domvm. Notae historiae sunt de Tantali genere, ex quo Pelops ortus, deinde Atreus et Thyestes, deinde Orestes, de quorum sceleribus tragoedias uidemus compositas, quarum stilus non nisi sublimitate ornatur, cui se negat hic poeta sufficere.

12. cvlpa deterere ingenii. Belle [culpa ingenii] ; suum uitium autem non aliud quam humilitatem uult intellegi. [Deter[r]ere] autem ‘minuere’ significat ex consequenti, quia, quae deter[r]untur, minuuntur.

13. qvis martem tvnica tectvm adamant. Id est: quae perrumpi non possit; adamans enim lapis durissimus. Figurate autem negat se posse res bellicas scribere, uerum Varium potius, qui sit Homerico spiritu.

17. nos proelia virginvm sectis i. iv. vngvibvs. Non [in] [iuuenes sectis unguibus], sed [acrium in iuuenes quamuis unguibus sectis]. [Cantamvs vacvi]. Vtrum ‘cum uacui sumus’, an ‘ideo haec cantamus, quia uacui sumus’, id est ‘a negotiis liberi’? quod magis uidetur sensisse, cum subiciat:

20. non praeter solitvm leves, id est: ex consuetudine leues.

1. lavdabvnt alii claram rhodon. Hac ode Munatium Plancum consularem adloquitur, qua indicat se praecipue Tiburtina regione delectari, omnibusque eam sua sententia praeponendam adfirmat.

1. claram rhodon. Propterea claram, quod soli sit obposita, dicit. De qua et Lucilius sic ait: // Rhodus Carpathium in pelagus se inclinat apertum. [Bimarem] Corinthum appellat, quod Isthmo adposita Cenchreo ac Lecheo sinu adluitur.

9. aptvm dicit e. a. Homericum est; sic enim de hoc ille: // ῎Αργος ἐς ἱππόβοτον.

10. me nec tam patiens lacedemon. Hoc propter διαμαστίγωσιν uidetur dicere.

12. qvam domvs albvneae. Albuneam deam esse in regione Tiburtina fontis praesidem et Vergil. testis est, qui in septimo sic ait: // Lucosque sub alta // Consulit Albunea nemorum quae maximas. // F. [sona][t].

13. tibvrni lvcvs. Tiburnus conditor Tiburis est, cuius fratres Cathillus et Coras, quorum Vergil. meminit: // Cathillusque acerque Coras Argiua iuuentus. [Vda pomaria] riuis inrigua intellegi uult.

15. albvs vt obscvro deterget nvbila caelo saepe notvs. Hanc oden quidam putant aliam esse, sed eadem est; nam et hic ad Plancum loquitur, in cuius honore et in superiore parte Tibur laudauit. Plancus enim inde fuit oriundus. Album autem Notum dixit, ut Graeci λευκὸν Νότον, quod serenum faciat.

22. tamen vda lyaeo tempora. ῾Υπαλλαγή; ipsum enim udum Lyaeo intellegi oportet, id est: uino.

23. popvlea fertvr vinxisse corona. Bene non qualibet, sed populea corona propter fortitudinem animi; nam haec arbos in tutela[m] Herculis est.

29. ambigvam salamina. Nunc duplicem intellegamus, quoniam alteram Teucer in insula Cypro condidit, patria[m] a Telamone patre eiectus.

30. o fortes peioraqve passi. Vt Vergil.: // O passi grauiora deus dabit.

31. nvnc vino pellite cvras. // cras ingens iteravimvs aeqvor. Quidam stulte ab itinere iterare uerbum fictum putant, sed nequaquam sic accipiendum, cum simplicior eloquutio magis rationem habeat. Teucer enim mari uenerat, [quia patria eiectus est,] et[rans ingens iter] ut iterent nauigationem, socios hortatur.

1. lydia dic per omnes te deos oro. Haec Lydia amica uidetur fuisse Sybaris nomine adulescentis, cui inputat, quod amore sui inplicitum residem fecerit exercitationum campestrium.

3. cvr apricvm oderit campvm p. p. a. s. Cur nunc oderit campum, qui alioquin patiens pulueris atque solis sit aut fuerit.

6. gallica nec lvpatis temperet ora frenis. [Gallica ora] pro ‘Gallicorum equorum ora’. Lupata autem frena sunt aspera; de quibus et Vergilius sic ait: // Et duris parere lupatis.

8. cvr timet flavvm tiberim t. Qui in campo Martio exercebantur, etiam natabant post exercitium, quia et hoc uidetur necessarium militiae esse.

11. saepe disco saepe trans finem i. n. ex. Bis accipiendum ‘trans finem nobilis expedit[i]o’, ut sit: saepe disco trans finem expedito [saepe] nobilis saepe iaculo. Dicit autem eum gloriose et discum et iaculum misisse.

13. qvid latet vt marinae fi. d. thetidis. Σύνλημψις, quia ex eo, quod est [latet], latuisse accipiendum est.

16. et lycias proriperet catervas. Manifeste hic [Lycias] pro Troianis posuit.

1. vides vt alta stet nive candidvm s. Thaliarchum ad laetiorem uitam hortatur, ut lusibus adulescentiae, quamdiu aetas permittit, utatur. Notandum autem, quod neutro genere Soracte dixerit, cum uulgo Sorax dicatur. Est autem hic mons in Faliscis. [Stet] autem ‘plenum sit’ significat, ut Ennius: // Stant puluere campi, et Vergilius: // Iam puluere caelum stare uides et in Bucolicis: // Stant et iuniperi et castaneae hirsutae.

4. flvmina constiterint acvto. Vtrum ad sensum frigoris pertinet, quod gelu uelut pungat, an quod fractum uelut uitrum acutum sit?

5. svper foco. ‘Super focum’ uidetur dicere debuisse, sed frequens est in hac figura Horatius, ut: // Destrictus ensis cui super inpia // Ceruice pendet.

6. atqve benignivs deprome q. s. o t. m. d. Diotam amforam dicit, quod ansae eius uelut aures sint; ergo Graeca appellatione hoc dicitur.

14. qvem fors d. c. d. l. a. Ordo est: Quemcumque dierum fors dabit, lucro adpone. Per quae dicit, unumquemque diem uitae nostrae nos de lucro computare debere eo, quod mors cotidie possit accidere.

15. nec dvlcis a. s. p. Pro: dum puer es, noli spernere.

17. donec virenti canities abest morosa. Id est: senectus difficilis; nam morosi dicuntur multorum morum inter se contrariorum.

20. composita. Pro constituta.

21. nvnc et latentis p. i. g. p. r. a. a. Grate dictum. Sic enim puellae solent uerecundiam sexus cum libidine miscentes abscondere se sequentibus amatoribus, et rursus ut inueniantur, risu se prodere. Tale est illud Vergilii: // Et fugit ad salices, et se cupit ante uideri.

24. male pertinaci. Belle: [male pertinaci], quia se fingunt [se] retinere, cum uelint sibi adimi, ut iustas habeant causas, propter quas ueniant.

1. mercvri facvnde nepos atlantis. Hymnus est in Mercurium, ab Alcaeo lyrico poeta. Facundum autem Mercurium dixit, quia orationis inuentor est, nepotem Atlantis, quia Maiae filius est, Maia autem una ex Atlantidibus.

3. voce formasti. Notum est Mercurium inuentorem existimari sermonis palestrae lyrae et furtorum.

5. magni iovis et deorvm nvntivm. Σχῆμα ἐξοχὴ ut Vergilius: // Amphitryoniadae magno diuisque ferebant.

7. iocoso fvrto. Bene ‘iocoso’; non enim illo, quod ad auaritiae fraudem spectat; deinde ipse docet, quid sit ‘iocoso furto’.

9. te boves [s]olim nisi reddidisses p. d. amotas. Dum te puerum Apollo olim minaci uoce terret, nisi boues reddidisses per dolum amotas, faretra uiduus risit. Fabula haec autem ab Alcaeo ficta. Et iterum Mercurius idcirco traditur furandi repertor, quia oratio, cuius inuentor est, animos audientium fallit.

11. vidvvs faretra risit apollo. Belle [uiduus faretra] pro ‘uiduatus faretra’, id est priuatus.

14. ilio dives priamvs relicta. [Diues Priamus] oportuno ἐπιθέτωι[ν] nunc dicitur, quia tantum scilicet auri habuerit, quod filii corpus exemit. Mercurio autem duce [dicitur] ad Achillen uenit, qui custodibus somnum misit, uel quod aurum sub tutela sit Mercurii.

15. thessalos ignes, cum ad Achillen uenit propter Hectoris corpus redimendum.

15. iniqva troiae pro eo, quod est ‘inimica’.

17. laetis sedibvs: Aelysiis campis.

18. coherces tvrbam levem, umbras scilicet.

18. avrea virga, id est caduceo.

1. tv ne qvaesieris [Leuconoen]. Leuconoen adloquitur, quae sollicita de uita sua mathematicos consulebat; suadet autem, omissa cura futurorum, unum quemque diem de lucro conputans laeta exigat.

2. babylonios nvmeros mathematicam intellege; Babylonii enim astrologiam inuenisse traduntur, per quam genesis colligitur.

3. vt melivs qvidqvid erit pati. Hinc uidetur alter sensus incipere, ut sic claudatur: ut possis melius pati quidquid est, sapias, uina liques. Ergo subaudiendum hic uerbum extrinsecus, quod est ‘possis’.

6. sapias pro ‘si sapias’ ueterum consuetudine dictum.

5. qvae nvnc oppositis d. m. ‘Hiems mare pumicibus debilitat’ suauiter dictum, quia inlisi fluctus in saxa debiles redduntur: hoc est: uires amittunt.

6. et spatio brevi spem longam reseces. Grate; id est: cum spatium uitae breue sit, noli in longum spes tuas porrigere.

8. carpe diem q. m. c. p. Metaforicos ‘primo quoque’ inquit ‘die fruere’. Translatio autem a pomis sumpta est, quae scilicet ideo carpimus, ut fruamur.

1. qvem devm avt heroa[m] lyra vel a. t. s. c. c. Hoc a Pindaro sumpsit. Continet autem haec ode laudes deorum ac principum Romanorum.

3. iocosa nomen imago. Echo[c], quia uelut ludens respondet; [imago] autem dicitur, quasi imitago. Helicon autem mons est Boeotiae Musis sacer, Pindus Thessaliae mons. Lucanus: // Pindus agens gemitus.

7. vnde vocalem t. i. or. s. Quid est [temere]? utrum ‘inordinate et passim atque confuse’, an uero ‘sine cunctatione et facile’?

9. arte materna, id est: musica. Orpheus enim Calliopae Musae filius.

11. blandvm et avritas fidibvs c. d. q. [Blandum ducere] sua figura dixit, ut: // Callidum quidquid placuit iocoso // Condere furto.

11. avritas qvercvs. Audenter dictum, relatum tamen ad id, quod cantu mulcerentur.

13. qvid privs dicam solitis parentis. [Solitis laudibus] utrum ‘mihi solitis’ an ‘uulgo’?

17. vnde nihil maivs generatvr ipso. [Vnde] aut ad Iouem aut ad mundum refertur. [Vnde] autem ita positum, ut: // Genus unde Lat. pro ‘ex quo’.

21. neqve te silebo liber. Adtende, quod promittat se dicturum de his, non tamen dicat.

25. pverosqve ledae. Graeca consuetudine pueros pro filiis. Castorem et Pollucem significat.

27. alba navtis stella. Nunc ‘candida et benigna’, ut e contrario illud dicitur: // Nigri cum lacte ueneni.

29. deflvit saxis agitatvs vmor. [Saxis] litoris scilicet, quae inundantur [scil.] fluctibus se in ea inlidentibus.

31. et minax qvia sic volvere pont. v. r. quia uoluere pro ‘cum uoluere’.

32. recvmbit autem pro eo, quod est ‘quieta est et silet’ dictum est.

34. an svperbos tarqvini fasces dvbito. Ineptum est, si, quia [superbos] dixit, Tarquinii Superbi intellegamus. Tarquinius enim Superbus dignus non est, [Non est] cui laudes inter deos et hos, quos nominat, principes dicantur. [Superbos] ergo magnificos intellegamus, ut Tarquinii Prisci fasces dicat, non Tarquini Superbi.

35. an catonis n. l. Eius, qui se Vticae interemit.

37. animaeqve magnae. Aemilium Paulum dicit, qui uictus ab Hannibale apud Cannas Apuliae uicum maluit perire, quam exemplo collegae Varronis fugere. [Animae] ergo [prodigum] ‘contemptorem uitae’ intellegendum. Prodigi enim dicuntur proprie, qui bona sua a se dispergunt, quasi porro ea ab se agentes.

40. fabricivm. Luscin[i]um scil(icet).

43. apto cvm lare fvndvs. [Apto lare] et conueniens et gratus fundus intellegendus.

46. fama marcelli. Claudium Marcellum significat Octauiae Augusti sororis filium, cuius interitum Vergilius in sexto libro deflet. [Occultum] autem aeuum occulte procedens intellegendum.

47. ivlivm sidvs. Gai Caesaris stellam dicit.

49. gentis hvmanae pater atqve cvstos // . . . tv secvndo // caesare regnes. Quasi occultus sensus. Hoc autem dicit: Ita regnes, ut neminem secundum abs te uelis esse quam Caesarem.

53. ille sev parthos latio. Grata conceptione loquitur. Nam dum rationem inducit pro incolumitate atque imperio Augusti, mire illi honorem indulget, dicens: siue Parthos domuerit, siue Seras atque Indos, nihilo minus tibi Olympi regnum, et tonitruare atque fulminare permittet.

58. tv gravi c. [p.] q. O. Hoc secundum uulgarem opinionem dicitur.

1. cvm tv lydia [cervicem] telefi c. r. c. t. l. b. Ad Lydiam amiculam suam haec scribit, a qua riualem suum Telefum laudari moleste ferre testatur.

4. difficili bile. Non ‘quam [difficile] concipio’, sed ‘dura et cruciabili’, unde etiam difficiles homines dicuntur, qui duri atque inexorabiles sunt.

4. iecvr. Pro corde ἀφελῶς [id est simpliciter].

6. vmor et in genas f. l. a. q. l. p. m. i. Decore dictum, quia umor genarum, hoc est lacrimae, conuincunt interiora pectoris mei amore flagrare. [Lentis] autem [ignibus] diserte, quasi ‘occulte saeuientibus’. Quale illud est Vergilianum: // Et tacitum uiuit sub pectore uulnus.

12. inpressit m. d. l. n. Grate[m] ‘memorem notam dente inpr[a]essit’, quoniam dolore morsam commone[m]facit eius, qui momorderit.

13. non si me s. a. s. p. d. b. Ordo: Non speres perpetuum, si me satis audias; et subaudiendum extrinsecus ‘amatorem’.

15. qvae venvs qvinta p. s. n. i. [e.] Eleganter, quia in quinque partes amoris fructus esse partitus dicitur uisu, adloquio, tactu, osculo, concubitu. Vnde et Terentianum illud est: // Tamen extrema linea // Amare [h][aut nihil est]. [Felices t]. [et] [a]. [q]. [i]. [t]. [c]. [n]. [m]. [d]. [q]. [s]. [c]. [s]. [a]. [die]. Sensus: satis felices existimo eos, quorum inter se amor ita consentit, ut non ante ultimum uitae diem resoluatur. Adtende eloquutionem [citius supprema die], quod significat: ante diem suppremum.

18. qvos interrvpta tenet copvla. Allegoricos hoc dicitur. Significat autem eos, qui ita amoris uinculo inter se constricti sunt, ut numquam discerni possint.

1. o navis referent in mare t. n. f. In hac ode ad Marcum Brutum loquitur, qui apud Filippos Macedoniae urbem ab Augusto fusus uidebatur rursus se instruere ad pugnam. Merito autem poeta per allegoriam metuere se pro eo testatur, quoniam sub ipso militauerat. Qui tamen ex proelio Philippico fatigatus, receptus ab Augusto ueniam ab eo meruit.

3. nonne vides vt nvdvm remigio latvs. Manifestae allegoriae, per quas significat, ex parte iam debilitatum exercitum Bruti, et uires partium eius minutas esse.

7. vix dvrare carinae p. i. a. [Durare aequor] mira figura dicitur pro: sustinere uim aequoris. [Imperiosius] autem translatiue pro ‘saeuius.

10. qvos itervm [non uite]. Non [iterum pressa], sed [iterum uoces malo pressa]. Amfibolos.

11. qvamvis pontica pinvs. Haec ad nobilitatem Bruti referuntur.

12. silvae filia nobilis. Vtrum [siluae nobilis] an [tu nobilis], ἀμφιβολία per casus.

14. nihil pictis timidvs navita pvppibvs fidit. ᾿Αλληγορικῶς ait nihil prodesse in bello ornamenta nobilitatis.

17. nvper sollicitvm qvae mihi taedivm, // nvnc desiderivm cvraqve non levis. Ecce hic manifeste ostendit se poeta partium Bruti fuisse, quarum affectione sese teneri ostendit propter ipsius Bruti miserationem.

19. interfvsa nitentis vites aeqvora c. Hic sensus per se accipiendus et subaudiendum hic ‘suadeo’, ut sit: suadeo, uites aequora inter Cycladas nitentes fusa. Sed hoc per allegoriam intellegendum. Maria tamen angustiora periculosiora sunt; nam inde et freta dicuntur, quod semper ferueant, id est inquieta sint. Per hoc ergo suadet Bruto, ne se artioribus periculis committat.

1. pastor cvm traheret per freta. Hac ode Bacchylidem imitatur. Nam ut ille Casandram facit uaticinari futura belli Troiani, ita hic Proteum.

3. ingrato celeris obrvit otio ventos. Ingratum esse otium uentis ait, quia feroces sunt et semper saeuire cupiunt.

5. mala dvcis avi domvm q. m. r. g. m. Malo auspicio ducis, ad quam repetendam omnis Graecia armabitur.

13. neqviqvam veneris praesidio ferox // pectes caesariem grataqve feminis // inbelli cithara carmina divides. [Veneris praesidio ferox]. Cuius sensus hic est [sibi]: Nec pulchritudo tibi, nec scientia cithara canendi bello proderunt. Haec enim deliciae mulie[b]ribus magis aptae sunt. [Diuides], pro: dispones.

27. ecce fvrit te repperire pro: furit, ac per hoc, discurrit, ut te repperiat.

29. qvem tv cervvs vti vallis i. a. v. p. l. Ordo est: quem tu fugies, uti ceruus lupum in altera parte uallis uisum. [Mollis] autem: inbellis atque eneruis.

31. svblimi hanelitv. Per ὑπαλλαγὴν dixit pro: ‘sublimi parte corporis edito’, quod est: ore.

32. non hoc pollicitvs tvae [genti]. Helenae scilicet.

34. classis achillei. ‘Achillei’ et ‘Vlixei’ ueteres dixerunt, ad similitudinem fortassis ‘diei’ et ‘faciei’.

1. o matre pvlchra filia pvlchrior. Hac ode παλινωι δίαν repromittit ei, in quam probrosum carmen scripserat, Tyndaridae cuidam amicae suae, id est recantaturum ea, quae dixerat, dicitque se iracundia motum haec scripsisse. Adfirmat autem non magis Matris Magnae aut Apollinis numine instinctos furere, quam eos, qui iracundia sint incitati, adeo ut nulla ui hic furor deterreri possit.

9. noricvs ensis. Speciem pro genere posuit. Non enim Norico tantum enses fiunt, sed sic dicitur, ut: // Leuis innatat alnus // Missa Pado.

10. nec mare navfragvm. Aliter ‘mare naufragum’, aliter ‘homo naufragus’ dicitur. Mare enim facit naufrag[i]um, quasi [naufrag[i]um Scyllacaeum], quod ibi naues frangantur.

15. et insani leonis vim stomacho a. n. Belle de fabula sensus praesenti intentioni necessarius conceptus est. Ait autem Prometheum limo homines fingere iussum et ex omnibus animalibus particulas homini adponere uim leonis stomacho adposuisse; idcirco iracundia magis nos incendi quam ulla alia animalia.

17. irae thyesten exitio gravi. Iam hoc ἀπὸ παραδίγματος infert, probans, quam sit ira atrox et exitiosa hominibus.

20. inprimeretqve mvris hostile aratrvm. Hoc est: haec eadem ira causa fuit delendis urbibus, adeo usque, ut ubi fuissent muri, aratrum duceretur.

22. me qvoqve pectoris temptavit in dvlci ivventa fervor. Me quoque, inquit, iracundia calore iuuentae magis accensa incitauit in iambos. Iambi autem uersus aptissimi habentur ad maledicendum. Denique et Catullus, cum maledicta minaretur, sic ait: // At non effugies meos iambos.

27. fias recantatis amica. Recantari probra dicuntur, cum contraria probris carmina fiunt in eum, cui maledixeris.

1. velox amoenvm saepe lvcretilem. Et haec ode ad Tyndariden scribitur, cui plene cupiens satisfacere poeta, inuitat eam in fundum suum, quem in Sabinis habebat.

1. velox amoenvm saepe l. m. l. f. Ea figura hoc dictum est, qua illud apud Vergilium: [Chaoniam pingui glandem mutauit arista]. Sensus est alter: relicto Lycaeo monte Faunus in Lucretilem uenit. Lucretilis autem mons in Sabinis est.

3. defendit aestatem. Ita dictum est, ut: [Solistitium pecori defendite]; significat autem: prohibete.

7. olentis vxores mariti. Venuste capras dicit uxores olentis mariti, quia hirci, quorum uxores sunt, male olent, id est faetent. [Olentis] ergo non simpliciter accipiendum, sed pro ‘grauiter olentis’, ut illud est: Alia serpyllumque herbas contundit olentes. [Suptilis et tenuis] λιτότης est σχῆμα [cum minus dicitur, plus intellegitur, ac si dicas, non indoctum hominem, quem uelis intellegere doctissimum].

9. nec martialis aediliae. Et hic ‘metuunt’ audiendum, quia sic se habet sensus, ‘nec colubras metuunt, aediliae nec lupos’, quos Martialis ait, quod in tutela Martis sint.

10. vtcvmqve dvlci tyndari fistvla // valles et vsticae cvbantis // levia personvere saxa. [Vtcumque] pro ‘quandocumque’; sensus enim: quandocumque cantu fistulae Fauni Vsticae montis saxa resonuerunt, metu colubrarum et luporum caprae meae liberantur; Faunus enim eas in honorem meum tuetur.

11. vsticae cvbantis. Vstica mons in Sabinis est, quem cubantem suauiter dixit, ad resupinam regionem eius adtendens.

14. hinc tibi copia manavit ad p. b. r. h. [I]De[st] Sabino fundo scilicet. Ordo est autem: hinc tibi ad plenum manabit opulenta copia. [Benigno cornu], uidelicet copioso et diuite. Nam cornu uidetur significare Fortunae, quod Hercules detractum Acheloo uicto[r] dicitur donasse Fortunae, idque etiam uulgo Cornucopia dicitur.

16. rvris honore id est copiis rusticis.

18. et fide teia. Anacreon lyricus poeta Teius fuit, id est, ab urbe Teio, quam in Pa[m]flagonia esse Sallustius indicat, cum de situ Pontico loquitur. Fides autem chordae dicuntur, unde et fidicinas comici dicunt citharistrias. Repromittit ergo amicae in agello suo se cum ea lyricum carmen cantaturum.

19. laborantis in vno p. v. [In uno]: Vlixe scilicet, et utique ‘amore laborantis’. [Vitream Circen] parum decore mihi uidetur dixisse, pro candida.

21. lesbii. Antonomasia. Non enim ‘uini’ dixit.

21. hic innocentis pocvla lesbii id est: lenis et minime caput onerantis. Lesbii autem uini intellegendum a Lesbo insula.

22. nec semeleivs c. m. confvndet thyonevs. Thyone Semele a Graecis dicta, unde Liber Thyoneus dicitur. Sensus autem est: Nec [h]ebrietate rixae orientur.

24. nec metvis protervvm svspecta c. Videlicet hunc Cyrum amatorem Tyndaridis. Haec ergo cum in Sabinis secum esse coeperit, non eam suspectam futuram, ne Cyrus zelo incitatus manus ei inferat.

25. dispari, in amore non consentienti; tibi scilicet intellegendum.

1. nvllam vare sacra[s] vite p. s. a. Vinum laudat, suadens Varo, ut in regione Tiburtina uitem potius quam arborem serat.

2. et moenia cathilli. Et supra ostendimus Cathillum et Coram fratres esse Tibur[ti]ni, cuius nomine Tibur condiderunt.

7. ac neqvis modici t. m. l. Nequis, inquit, inmoderate bibat, exemplo sunt Lapithae et Centauri, qui in conuiuio Pirithoi hac ebrietate pugnam contraxerunt.

9. monet sithoniis n. l. e. Sithonii Thraces sunt, qui per uinulentiam inuitati etiam inlicitos concubitus audent.

11. non ego te candide b. A genere uestis Liber Bassareus appellatur, unde et ipsae Bacchae Bassarides appellantur.

12. nec variis obsita frondibvs svb d. r. [q.] Non proferam in publicum mysteria tua, inquit, latentia alioquin ac secreta. Sed per allegoriam hoc uidetur dicere: ea, quae fidei meae commissa sunt, numquam ego ebrius factus prodam.

13. saeva tene cvm berecynthio cornv tympana. Oro te, inquit, contineas a me, o Liber, furoris incitamenta, quae per se ipsa ad cupiditatem insaniendi accendunt.

15. et tollens vacvo plvs nimio g. v. Eleganter, quia ex ebrietate plerique plus sibi adrogant quam debent. [Vacuum] ergo [uerticem], id est uanum cerebrum accipe.

1. mater saeva cvpidinvm. Hac ode renouari sibi amorem dicit instinctu Veneris ac uini, adiuuante etiam licentiae libertate.

7. vrit grata protervitas. ᾿Ερωτικῶς dixit, quia plerumque ipsa superbia ac fastidium mulieris magis eam amatori commendat.

8. et vvltvs nimivm lvbricvs aspici[s]. Mire dictum est, cuius uultus cum aspectus est, lubricos in amorem sui facit iuuenes.

10. nec patitvr s. et v. a. e. p. d. Hic ostendit se in deliciis Veneris occupatum, non posse res bellicas scribere.

12. nec qvae nihil adtinent. Iucunde nihil ad se pertinere ait alia, nisi quae ad Venerem pertinent.

16. mactata veniet l. h. Veneri scilicet mactata hostia, Glycera lenior ueniet, de qua bene hoc dictum est, quia proteruam eam esse iam dudum ostenderat.

1. vile potavis modicis s. c. Maecenatem ad cenam inuitat, promittens se ei uinum Sabinum exhibiturum, quod in amforam Graecam miserit, ut inde scilicet aliquid adduceret suauitatis. Quod [uile] pro non uetusto uidetur dixisse. Alioquin Sabinum uinum si uetustum sit, non est uile.

1. modicis. Videtur modicum pro paruo positum; quod quidam negant, existimantes modicum a modo dici, et significationem habere eius, quod Graece metrion dicitur.

3. conditvm levi. Dicit se hoc uinum per semet ipsum in ueterarium condidisse. Leuisse se ergo gypso utique uult intellegi. Huic contrarium est Terentianum illud: // Releui dolia atque omnes serias, quod significat ‘aperui, et quasi regypsaui’.

3. datvs in theatro cvm tibi plavsvs. Diximus et supra claros et bonae existimationis uiros plausu populi solitos fuisse in theatro excipi, malos autem sibilari.

5. care maecenas eqves. Constat Gaium Maecenatem in equestri dignitate sua uoluntate permansisse, cum utique facultas lati claui pateret.

5. vt paterni flvminis ripae. Tiberis ex Etruria uenit, quem paternum Maecenati dicit, quia inde Maecenas oriundus. Vaticanum autem montem non longe a theatro Pompei esse scimus, quem resonuisse simul cum ripis Tiberis plausu populi dicit.

10. tv vivis vvam. Vua pro uino μετωνυμίᾳ, τρόπῳ dicitur. Huic contrarium Plautus in Trinummo fecit, uinum pro uua dicens: // [is] Tum uinum, priusquam coctum est, pendet putidum.

10. mea nec falernae temperant vites neqve. Ordo est: Mea pocula nec Falernae uites temperant nec Formiani colles, per quod significat, nec Falernum uinum se habere, quod ei in caena exhibeat, nec Formianum.

1. dianam tenerae dicite virgines. [Dicite] pro ‘cantate’ positum, ut: // Cui non dictus Hylas puer et Latonia Delos.

3. laton[i]amqve svpremo d. p. i. [Supremo] pro summo, ut [Supreme Iuppiter] a Terentio dicitur. [Penitus] autem [dilectam], pro ‘ualde dilectam’, ut: // Penitus modo nunc genus omne perosum // Femineum, [‘funditus’ et penitus dilectam pro familiariter dilectam intellege].

7. nigris avt herymanthi silvis. Erymanthus mons in Arcadia est. [Nigris] autem [siluis] umbrosis intellegamus.

8. gragi. Gragus mons Lyciae, in quo Chimaera fuisse dicitur.

9. vos tempe totidem tollite lavdibvs. Tempe locus est in Thessalia opacitate et Paeneo flumine amoenus, quem in honorem Apollinis merito lauda[ba]t, quod ibi laurus plurima sit.

12. fraternaqve vmervm lyra. Et hic ex superiore accipe ‘insignem’. Cet[h]erum per figuram haec eloquutio intellegenda, ut sit: Apollinem umerum insignem, hoc est: umerum insignem habentem, ut [laeta comam] dicitur a Vergilio, et multa similia.

12. fraterna lyra: Quia Mercurius lyram inuenit, qui frater Apollinis est.

14. a popvlo et principe caesare. Numquid [principe] et ad populum referemus, ut sit a populo principe, quia populus Romanus princeps [rector] omnium populorum recte dicitur?

1. integer vitae scelerisqve pvrvs. Ad Aristium Fuscum haec scribuntur, quibus indicat innocentiam semper et ubique tutam esse; cuius rei testimonium ipse acceperit tunc, cum in Sabinis in agello suo spatiantem se lupus inmensae magnitudinis fugerit. Et haec dubito, utrum ioculariter dicantur, an uere, quoniam lupi dicuntur solere singulares homines inuadere.

1. integer vitae. Vt Vergilius: // O praestans animi[s] [iuuenis].

4. fvsce faretra. [Grauida faretra] pro graui, ac per hoc plena μεταφορικῶς.

8. lambit hydaspes. Hydaspes amnis Indiae e[t]st. [Fabulosus] dictus autem, quia India plurima genera miraculorum, et digna fabulis ferat. [Lambit] autem translatiue dictum est a lingua, per quod significat Hydaspen fluuium lenem esse, et leniter ripas suas tangere.

10. canto lalagen, id est: carmen in Lalagen nomine amicam compositum. S[c]i[li]c et liber Lucilii XVI. Collyra inscribitur, eo quod de Collyra amica in eo scriptum sit. Etiam nos sic plerumque loquimur.

10. et vltra terminvm cvris vagor. Id est: ultra terminum fundi mei procedo, lucorum uoluptate inlectus. [Curis] autem [expeditis] pro ‘ipse curis expeditus, id est securus’.

13. neqve militaris davnias. Daunias Apulia dicta a Dauno rege socero Diomedis, quam militarem dixit, quia militiae aptos uiros habet.

14. latis alit aescvletis. Aesculeta ab aesculo arbore ita dicuntur, ut pineta a pino.

15. nec ivbae tellvs. Mauretania intellegenda a Iuba rege.

17. pone me pigris. Quur pigros campos dixerit, ipse ostendit subiciendo [ubi nulla arbor aestiua recreatur aura]. [Qvod latvs mvndi]. [Latus] pro qualibet mundi parte posuit.

19. malvsqve ivppiter vrget. Iouem pro tempestate ponere poeticum est. Sic et Vergil.: // Modo Iuppiter adsit, // Tertia lux classem Creteis sistit in oris. Ergo [malus Iuppiter] pro eo, quod est ‘iniqua tempestas’.

21. pone svb cvrro nimivm propinqvi solis id est: in Africa, cui sol scilicet prop[r]ior est, quam ceteris terris.

22. domibvs negata, quia ultimae partes Africae inhabitabiles sunt propter nimios calores.

23. dvlce ridentem pro ‘dulciter ridentem’, nomen pro aduerbio positum.

1. vitat invleo me similis chloe. Haec ode in puellam refugientem tactum uiri scripta est. Sensus est autem: Chloe me uitat atque timet ut inuleus, qui matri aberrauit.

5. nam sev mobilibvs v. i. a. f. ῾Υπαλλαγὴ est pro ‘ueris aduentu folia enata inhorruerunt’ id est: commota sunt ac tremuerunt.

6. sev virides r. d. l. Rubus sentes sunt morae agrestis. Sic denique et a rusticis hodieque in Italia appellantur.

9. atqvi non ego te tigris vt aspera. Sensus est: Non tamen ita tu timere o Chloe debe[re]s, ut inuleus, quia ille periclum uitae a tigride uel a leone timet, ego te autem non ea mente persequor, ut absumam, sed ut amplectar; quare non ut ille, ita tu matrem adhuc debes sequi, cum sis id aetatis, ut uirum ferre possis.

1. qvis desiderio sit p. a. m. t. c. c. p. l. Haec ode θρῆνον continet in Quintilium sodalem Vergilii. Sensus autem est: Da mihi praecepta carminis, o Musa, ut ostendam, quis modus desiderii esse debeat carissimi amici.

5. ergo qvintilivm p. s. v. Eleganter et poetice pro morte dicit.

7. nvdaqve veritas. Bonum ἐπίθετον Veritatis [nuda] ideo, quia nihil occultet ac celet.

8. qvando [a.] acuta priore est syllaba ‘quando’ enuntiandum, ut [ut] uim interrogatiuam habeat.

11. tv frvstra p. hev. Frustra reposcis, inquit, Quintilium non sub hac spe illis commendatum. Et [creditum] pro commisso, ut supra: // Nauis, quae tibi creditum // Debes Vergilium.

15. nvm vanae redeat sangvis imagini. [Vanae imagini], id est umbrae, ut illud: // Et nunc magna mei sub terras ibit imago. Non lenis precibvs fata reclvdere. Solita sibi figura dixit, ut: // Callidum quidquid placuit iocoso // Condere furto.

18. nigro conpvlerit mercvrivs gregi. [Nigro gregi] pro umbris poetice.

19. dvrvm sed levivs fit patientia, // qvidqvid corrigere est nefas. Grata sententia.

1. parcivs ivnctas q. f. Haec ode in meretricem rapacem, sed iam uetulam, et merito ab amatoribus passuram, quae fecerat, scripta est; sensus autem: Iuuenes, qui olim frequentius fenestras tuas lapidibus incessebant, ut excitata somno ianuas aperires, iam te neglegere incipiunt, et idcirco haec rarius faciunt. [Iunctas] autem [fenestras] obclausas intellegendum.

3. amatqve i. l. Mire ‘in limine ianua est’, inquit, id est ‘obclausa est ianua’; cum enim aperitur, recedit a limine.

5. qvae privs m. f. m. c. Non ‘multum faciles’, sed ‘multum mouebat cardines faciles in hac re’.

6. avdis minvs et minvs iam // me tvo long. perevnte nocte. Quae olim, inquit, solebant adulescentes amatores tibi dicere ‘o Lydia pereunte me dormis’, iam hoc minus et minus audis dici.

10. flevis in solo l. a. [Leu][i][s] pro nullius posuit ponderis. Dicitur autem pro eo, quod est ‘contemptibilis’. Aut ergo ‘moribus leuis’ aut ‘amatoribus quondam tuis leuis’ [id est contemptibilis.]

11. thracio vento [id est] Aquilone.

11. svb interlvnia. Recte, quia tunc fere concitantur tempestates.

14. qvae solet matres fvriare eqvorvm. [Furiare] uerbum fictum uidetur, quod significat: cum furore concitare. Equas autem magis ceteris animalibus in libidinem ueneriam accendi, et Vergil. testis est ita dicens: // Scilicet ante omnes furor est insignis equarum.

15. vlcerosvm. Vlceratum ex contemptu.

17. laeta qvod pvbes hedera virenti. Ordo est: laeta quod pubes hedera magis gaudeat, et pulla myrto. Quod per allegoriam hoc significat, iuuenculos iuniores mulierculas quaerere. Pullam autem myrtum succrescentem, ac per hoc nouellam intellegendum.

19. aridas frondes conuenienter superiori allegoriae pro uetulis mulieribus dixit.

19. hiemis sodali dedicet hebro. Vel quod frigidus sit Hebrus, hiemis sodalis dicitur, uel quod partis septemtrionalis sit, ubi frigus maximum est.

20. hebro. Hebrus Thraciae fluuius est.

1. mvsis amicvs. Haec ode ad Aelium Lamiam scripta est, qua significat doctis uiris nullam haerere sollicitudinem.

2. creticvm mare pro quolibet mari dixit; ita specie[m] pro genere usus est.

5. qvid tiridaten terreat. Tiridates rex Armeniorum fuit.

9. piplea dvlcis. Pipleides Musae dicuntur a Pipleo fonte Macedoniae.

11. hvnc lesbio sacrare p. t. t. d. s. ᾿Αμφίβολον. Sed sic intellegendum: et te et tuas sorores decet hunc Lesbio plectro consecrare. [Lesbio] autem propter Saffum et Alcaeum dixit.

1. natis in vsvm laetitiae. Protreptice ode est haec ad hilaritatem, cuius sensus sumptus est ab Anacreonte ex libro tertio.

1. natis in vsvm laetitiae scyfis pvgnare thracvm est. [Natis] pro factis, ut apud Lucilium est: // Podicis Hortensi est ad eam rem nata palestra.

3. verecvndvmqve bacchvm s. p. r. Id est: uerecun[dum]de tractandum. Ita autem figurata eloquutio est, ut apud Vergilium: Et tandem arcete periclis.

5. acinacis: gladius Parthicus, sed nunc pro omni gladio positum.

10. dicat opvntiae. Nomen huius adulescentis non dicit. Opuntia autem oppidum Locridis est.

11. qvo beatvs vvlnere, qva pereat sagitta. Grate dictum est ‘beatus pereat’, quod significat: [t]amet.

13. cessat volvptas. Bibendi scilicet uoluptas, quia negat se bibiturum, nisi frater Megyllae amores suos narrauerit.

18. a miser qvanta l. c. Intellegendum hic illum in aurem Horatio amorem suum confessum; ita hic intulit: [a miser], [quanta laboras Charybdi], significans illam, quae ametur, procacissimam scelestissimamque esse.

21. qvae saga. Sagae sunt praecantatrices, quae uel arcessere carminibus mala hominibus possunt uel expellere.

23. vix inligatvm te. Vix te, inquit, ab hac Chimera liberauit Pegasus, sed hoc utique per allegoriam dictum intellegitur.

1. te maris et terrae n. c. Haec ode prosopopoeia forma est. Inducitur enim corpus naufragi Archytae Tarentini in litus expulsum conqueri de iniuria sui et petere a praetereuntibus sepulturam. Hic autem Archytas Pythagoricus fuit atque merito geometriae peritus, quia Pythagorici omnia numeris constare credunt. [Matinus] mons siue promunturium est Apuliae, iuxta quem Archytas sepultus est.

4. nec qvicqvam tibi prodest. Nihil tibi profuit aduersus condicionem mortalitatis, quod rationem rerum naturae et ipsum caelum sis perscrutatus.

7. occidit et pelopis genitor. Tantalus scilicet. Haec autem ad solacium mortis dicuntur.

8. tithonvsqve remotvs in avras. Id est: terris excessit, ac per hoc mortuus est.

9. et iovis. Minos Cretensium rex praedicabat se cum Ioue conloqui, et ex consilio eius cuncta agere.

9. habentqve tartara panthoiden. Nunc Pythagoram significat, qui[a] praedicauit se ad Troiam Euforbum Panthi filium fuisse, interfectumque a Menelao iterum reuixisse, et factum Pythagoram idem comperisse agnito clipeo, quem Euforbus habuerat.

12. nihil vltra nervos a. c. m. c. a. Nihil praeter corpus morti dari.

14. ivdice t. non sordidvs avctor n. v. Adfirmante te de Pythagora non eum mentitum de natura rerum, cuius auctor extitit.

19. nvllvm saeva [r.] c. p. f. Nullum Proserpina timet ac per hoc neminem exceptum habet.

21. me qvoqve devexi. Deuexum Orionem ita dixit, ut Vergil.: [Conuexa polus dum sidera pascet], id est: in deuexo caelo positum.

21. me qvoqve devexi r. c. Notum est ortu et occasu Orionis tempestates concitari. Notum comitem Orionis dicit, quod cum Orione ortus sit.

23. at tv navta vagae n. p. m. h. Ad praetereuntes nautas sermonem Archytam conuertisse fingit.

25. sic qvodcvmqve minabitvr evrvs // flvctibvs hesperiis venvsinae // plectantvr silvae. Venusia colonia est inter Lucaniam et Apuliam, patria poetae. Vnde siluas Venusinas pro quibuslibet posuit.

27. plectantvr autem ‘luant atque experiantur’ significat.

29. neptvnoq. s. c. t. Custodem Tarenti Neptunum ait, quia praecipue Neptunus ibi colitur[, id est Tarenti].

30. neglegis inmeritis nocitvram. Ordo est: Neglegis fraudem committere. Sensus autem est: Neglegis me, et fraudem in me committere facile esse putas; atqui haec expetet in eos, qui ex te nati sunt, id est, in filios tuos.

31. fors et debita ivra v. s. t. m. i. [Vices superbae] poenae intellegendae, quas pro superbis factis dicit illum esse passurum.

33. pr[a]ecibvs non linqvar i. Pr[a]eces meae efficient, ut ultionem huius rei persoluas, quod piaculum in me admittas.

34. teqve piacvla nvlla resolvent. Id est: nullo modo expiabis hoc scelus, quod in me admittis.

1. icci beatis nvnc arabvm invides gazis. Hanc oden ad Iccium scribit, quem miratur intermisso philosophiae studio, repente se ad militarem uitam contulisse, per quam uidetur concupiscere diuitias.

1. arabvm invides gazis. Id est: aemularis Arabos in diuitiis habendis, ac per hoc: diuitias concupiscis.

2. et acrem militiam paras // non ante devictis sabaeae // regibvs. Datiui casus est. Hoc est, illis paras militiam, quod est ‘aduersus illos’.

5. nectis catenas. [Nectis] non ‘inicis’, sed ‘fabricas’ intellegendum est. Proprie dictum; catenae ipsae enim nexibus quibusdam constant.

5. qvae tibi virginvm s. n. b. s. A te necato scilicet sponso.

7. pver qvis[qvis] ex avla. Hoc est: regius puer; non enim ‘qui in aula seruierit’.

9. sagittas sericas, hoc est: Parthicas, a gente Serum, qui partem orbis terrae orienti[s] subiectam tenent.

10. qvis negat ardvis // pronos relabi posse rivos // montibvs et tiberim r. Παροιμιῶδες, cuius sensus est: Quis non credat rerum naturam posse mutari, ut flumina in montes reuertantur, unde alioqui discendunt, cum tu uitae studia in contrarium uerteris, quod nemo sperauerit posse fieri? Tale est autem illud Vergilianum: // Iungentur iam grypes equis, aeuoque sequenti // Cum canibus timidi uenient ad pocula dammae.

13. cvm tv coemptos vndiqve n. l. p. Panaetius Stoicus philosophus fuit praeceptor Scipionis Africani et Laelii genere Rhodius.

14. socraticam et domvm, ut si diceret ‘Socraticae scholae disciplinam’.

14. socraticam et domvm m. l. h. p. m. tendis pro ‘contendis’. Ordo est autem: et Socraticam domum mutare loricis Hiberis tendis.

15. loricis hiberis Κατὰ ἐξοχὴν dixit, quia optimae sunt Hispan[i]ae loricae.

16. pollicitvs me. [Melior][a] autem absolute dictum est et ‘studia’ subaudiendum, et meliora studia secundum suam opinionem poeta philosophiam uult intellegi. Nota autem figura elocutionis est, qua dicitur ‘philosophiam militia mutare’, hoc est ‘philosophia dimissa militiam sumere’, ut: // Chaoniam pingui glandem mutabit arista.

1. o venvs regina cnidi pafiqve sperne d. Quasi epigramma est hoc in dedicationem Veneris scriptum, quam a se ipso consecrarit. Cnidos autem urbs Cariae, Pafos urbs insulae Cypri, utraque Venerem praecipue colens.

5. fervidvs tecvm pver, id est: Cupido, qui feruorem amoris inferat.

5. et solvtis gratiae zonis. Bene Gratiae nudae [si] sine nodis finguntur, quia amici animos solutos ac nudos inter se habere debent.

7. et parvm comis sine te. Id est ‘minus elegans’ [sine te], hoc est, ‘sine uenustate’. Scire autem debemus Venerem non tantum concubituum, uerum etiam dominam esse omnium elegantiarum. Sic alibi ipse: // Ordinis haec uirtus erit et uenus.

1. qvid dedicatvm poscit a. v. Apollinis templum in Palatio Augustus dedicauit. Ergo ‘dedicatum’ non ‘a se’ dicit poeta, sed ‘qui alioqui dedicatus est. Ipsum autem Apollinem dedicatum ait pro templo eius.

3. non opimae sardiniae segetes feraces. Negat se poeta ab Apolline ea petere, quae ad auaritiam spectant, uerum potius bonam mentem, bonamque corporis usque ad ultimam senectam ualetudinem.

7. non rvra qvae liris qvieta mordet aqva. Liris fluuius est in Campania interfluens urbem Minturnensem. Hic autem lenissime labitur; quem ideo taciturnum dixit.

9. praemant calenam falce q. d. f. v. Cales oppidum in agro Sidicino est; in illa autem regione uina Falerna nascuntur. Ergo hoc ait: Possideant pr[a]etiosos fundos, quibus hoc fortuna concessit.

10. dives vt avreis mercator exsiccet cvlvlis. Cululis pro poculis dixit. Proprie autem culilae calices sunt quidam fictiles, quibus pontifices uirginesque Vestales in sacris utuntur.

12. vina syra reparata merce. Quasi commutata uina Syra merce. Syram autem mercem pr[a]etiosissimam accipe, quae scilicet in purpura et pipere et unguentis aliisque similibus esse solet.

13. qvippe ter et qvater a. r. aeqvor a. Hoc quasi argumenti loco positum est, ad probandum, quam carus dis sit hic mercator.

16. me cichorea[e] levesqve malvae. Cichorea intiba rustica, maluae autem corpori[s] leues intellegendae.

17. frvi paratis. Aut ‘his, quae ego paraui’, aut ‘quae parata sunt, id est in promptu sunt omnibus’.

18. latoe dones. Quasi ‘Latoie’, ab eo, quod est ‘Lato’, figuratum est.

1. poscimvr siqvid vacvi svb vmbra[s] l. t. Hac ode lyram suam adloquitur, ut sibi adsit, et canere perseueret.

1. siqvid vacvi svb vmbra lvsimvs tecvm. [ul. m.] Sic poetae fere uerecunde carmina sua lusus uocant. ‘Vacui’ autem numerus pluralis est, casus nominatiui, et est sensus: nos uacui, id est a negotiis liberi, siquid lusimus, exigitur a nobis, ut canamus.

2. qvod et hvnc in annvm vivat et plvris. Optat carmini, ut perpetuo floreat. Ea enim scripta, quae sine uirtute sunt, temporalia solent esse.

3. age dic latinvm barbite carmen. Barbit[t]on organi genus est; sed nunc pro lyra posuit.

5. lesbio primvm m. c. Lesbium ciuem Alcaeum dicit. Hic autem etiam res bellicas aduersus tyrannos gessit.

7. sive iactatam religarat v. l. n. Hoc ideo dicitur, quia et in nauigationibus hic poeta, cum bellicas res ageret, saepe tempestatibus uexatus est.

11. et lycvm nigris ocvlis. Hunc Lycum puerum Alcaeus dilexit.

13. o decvs foebi. Lyram dicit decus Foebi.

15. mihi rite salve cvmqve nocanti. [Cumque] pro ‘quandocumque’ positum est, ut sit: O dulce lenimen mihi quandocumque te rite inuocanti.

1. albi ne doleas p. n. m. i. Albi[n]um Tibullum adloquitur elegiorum poetam. Hortatur autem eum, ut sit fortiore animo in contemptu, quem indigne a Ligure muliere patitur, quam ideo inmitem uocat.

2. nev miserabilis d. e. Proprie elegiorum uersus aptissimi sunt fletibus, quos ideo miserabiles dixit. Nam et nomen ipsum elegiorum παρὰ τὸ ἓ ἔ, quae uox est lamentantium, dictum putant.

3. cvr tibi ivnior laesa praeniteat fide. Apud Glyceram scilicet praeniteat, quae fidem hoc faciendo laeserit.

5. insignem tenvi fronte lycorida c. t. a. c. i. a. d. f. [Tenui fronte] pro angusta et pusilla posuit; frons autem minor pulchriorem facit mulierem, et ideo [insignem tenui fronte] accipe, hoc est: hac re insignem.

7. sed privs apvlis ivngentvr c. l. Hoc est: prius [ut] lupi concumbent cum capreis.

10. sic visvm veneri cvi placet inpares // formas atqve animos s. i. aenea // saevo mittere cvm ioco. Non dicit ‘inpares formas cum ioco sub iuga mittit’, sed ordo est ‘sic uisum Veneri cum saeuo Ioco’, id est, ‘Veneri et Amori sic placuit’, quem Amorem saeuum Iocum non ineleganti[a] conceptione dixit. Iuga autem [aenea] durum ac difficilem amorem uult intellegi. Hoc Veneri, inquit, placuit, ut qui amantur non consentiant amatoribus, sed in alios ipsi amores declinent.

14. grata detinvit compede m. [Compedem] gratum amorem significat. Et uideamus, ne non simpliciter compedem hic dixerit, sed referens ad condicionem libertinae Myrtalis. Adtendendum autem, compedem singulari numero eum dixisse, quod non facile ueteres.

15. hadriae. Per haec Adriaticum sinum intellege, quod mare et Calabriam adluit.

1. parcvs deorvm cvltor e. i. Ha[e]c ode significat se paenitentiam agere, quod Epicuream sectam secutus inreligiosus extiterit.

2. sapientiae consvltvs. Ita dictum, ut iuris consultus.

4. iterar[ar]e cvrsvs cogor relictos. Non ‘instaurare’, sed ‘ad eosdem redire’.

5. namqve dies[ivp]piter igni corvsco n. d. Sensus est: Iuppiter, qui non nisi nubilo tonare solet, per purum, id est per serenum tonuit.

7. plervmqve per pvrvm tonantis egit e. v. c. Ex uulgari opinione plerumque poetae sensus concipiunt, uelut hic, ubi dicuntur tonitrua strepitus esse currus et quadrigarum Iouis.

9. brvta tellvs. Bruti graues et tardi dicuntur, quod ἐπίθετον terrae perpetuum est.

10. taenari sedes. ‘Inferi’ intellegendum, quia per Taenarum Laconicae promunturium discensus ad inferos fertur.

12. valet ima svmmis m. Vt si diceret: potest ex minimo potentem et ex potente infimum reddere.

13. et insignem attenvat devs obscvra promens. Id est, qui insignis fuerit, attenuatur attenuatus in claritatem aliquam a deo producitur.

14. hinc apicem rapax fortvna svstvlit cvm stridore acvto. Hoc est: cum fletibus et lamentatione, sed non sua, uerum eorum, quibus apicem, id est dignitatem auferat.

14. hinc apicem rapax fortvna . . .

16. hic posvisse g. Apicem pro honoris sublimitate posuit. Sensus est autem: Fortuna res humanas plerumque mutat, et ab alio ad alium opes et dignitatem transfert. [Ad Fortunam, quae Anti praecipue colitur.]

1. o diva gratvm qve r. [i]. a. Haec ode in Fortunam Antiatem scripta est, cui Caesaris profectionem commendat.

1. gratvm qve regis antivm. Hoc ideo, quia Anti Fortuna potentissimi numinis habetur, adeo ut multis pr[a]etiosissimisque donis et priuatorum et imperatorum templum ibi eius refertum sit.

2. praesens vel imo tollere de gradv. [Praesens] ita dictum, ut praesentia dicuntur numina deorum, quae se potentiamque suam manifeste ostendunt.

4. vertere fvneribvs trivmphos. Vertere pro eo, quod est conuertere et mutare, positum est.

6. te dominam aeqvoris, pro ‘et aequoris’. Hoc autem recte dicitur, quoniam Fortuna et semper et ubique metuenda est.

7. qvicvmqve bithyna lacessit c. p. c. Bithyna car[m]ina ait, ut solent poetae speciem pro genere ponere. Qualia illa sunt Vergiliana: // Leuis innatat alnus // Missa Pado pro quolibet flumine, et // Illas ducit amor trans Gargara transque sonantem // Ascanium [pro quolibet flumine].

9. profvgi scythae. Manifestum est, cur profugos dixerit, quod scilicet etiam fugiendo proeliarentur.

12. et pvrpvrei metvvnt tyranni. [Purpurei] pro ‘purpurati’. Purpureum enim aliud est, si proprietatem adtendas. Nam sic dicitur purpureum, ut lapideum ligneum, hoc est, quod purpura tantum constat.

14. stantem colvmnam, pro incolumitate dignitatis et totius domus intellege.

14. nev pop. freqvens ad arma c. a. a. Bene tumultum uulgarem expressit repetendo.

17. te semper ante it serva necessitas. Nec enim suae potestatis, qui Necessitati subiectus est.

18. clavos trabalis et cvneos manv. Eleganti conceptione haec instrumenta Fortunae adcommodat, scilicet quibus cogit et torquet inplicatque res humanas.

21. te spes et albo rara fides. Bono ἐπιθέτωι raram Fidem appellat, quia a paucis colitur.

21. et albo rara fides colit velata panno. Posset uideri sordide dixisse ‘panno’, nisi uellet hac conceptione intellegi, a pauperioribus magis coli fidem. ‘Albo’ autem dixit propter honestatem fidelitatis. Aut numquid albo panno Fides uelata dicitur, quod, qui Fidem colunt, honesti quidem habeantur, sed pauperes fiant, quoniam adquisitio perfidia magis prouenit?

22. nec comitem abnegat // vtcvmqve mvtata potentis v. // d. i. l. Non spernit te, inquit, o Fortuna, Fides, cum linquis [potentiorum limina], id est, cum relinquis diuites. Per hoc autem uidetur significare eos, qui ex dignitate honoris aut diuitiarum ceciderint; [nec fidem apud eos remanere, id est] fidem quoque amittere. Et hoc quoque dupliciter intellege, ut fides illis nec habeatur nec seruetur.

25. at vvlgvs infidvm et m. r. p. c. Haec eleganter dicuntur, quia fortunae euentum subire cum amico uulgares homines nolunt.

28. ferre ivgvm pariter dolosi. ᾿Αλληγορικῶς ostendit necessitati amicorum nolle coniunctos esse.

29. serves itvrvm caesarem [et] in vltimos // orbis brittannos. [Id est] Caesarem Augustum dicit. Huic initium odes huius coniungendum est; sic enim: // O diua, gratum quae regis Antium, // Serues iturum Caesarem.

30. ivvenvm examen. Translatione[m] ab apibus facta[m] pro multitudine militum posuit.

31. timendvm: cuius exercitus timetur et in occasu et in oriente.

32. oceanoqve rvbro. Hoc est, rubro mari, quod est in oriente.

33. hev cicatricvm et sceleris pvdet. Huius scilicet sceleris, quod bello ciuili in nos admisimus.

34. qvid nos dvra refvgimvs aetas. Suauiter figurauit [nos aetas] .

35. qvid intactvm nefasti liqvimvs. Nefastos pro nefariis posuit.

38. o vtinam n. // incvde diffingas retvnsvm in // massagetas arabasqve ferrvm. ᾿Αμφίβολον. Non est enim ‘retunsum in Massagetas’ accipiendum, sed ‘in Massagetas diffingas’. Sensus est enim: Vtinam ferrum, quod retu[n]dimus in corporibus nostrorum bello ciuili, diffingas, id est refabrices aduersum barbaros. Massagetae autem gens Thraciae.

Hanc oden scribit in honorem Pomponi nomine Numidae, pro cuius salute reuersi ex Mauretania uota solui aequum esse dicit.

1. et tvre et fidibvs ivvat placare. Fidicines hodieque Romae ad sacrificia adhiberi sicut tibicines nemo est qui nesciat.

1. ivvat placare . . .

3. nvmidae deos. Placare pro eo, quod est ‘gratiam referre’ intellegendum, non ut placari irati dicuntur di. C[t]um enim Numidam dicat sospitem redisse, apparet eum deos propitios etiam ante sacrificia habuisse. [Custodes] autem pro conseruatoribus accipiamus.

4. qvi nvnc hesperia sospes ab vltima. Numid[i]a hic ex Mauritania, in qua militauerat, reuersus est; ergo Hesperiam nunc occiduam partem intellege, non ut Hesperia a Vergilio Italia dicitur.

8. actae non alio rege pver[i]tiae. Puertiam pro pueritia per syncopen dixit; significat autem Pomponium hunc Numidam a pueritia Lamia patrono usum.

9. mvtataeqve simvl togae. Praetextae, utique togae mutatae, qua deposita uirilis accipitur. Per hoc significat eos pariter adoleuisse.

10. cressa ne careat pvlchra dies nota. Album calculum Cressam notam dicit, quia Cretensibus mos erat laetos dies calculis albis, quos in pharetras mittebant, notare, tristes autem nigris. Per hoc ergo dicit nunc poeta laetum diem exigendum.

11. nec promptae modvs amforae, // nec morem in salivm sit reqvies pedvm. Per quod significat et largius bibendum et saltandum. Salii autem sacerdotes Martis hodieque tripudiare in sacrificiis Martis dicuntur, unde etiam Salii a saliendo, id est saltando dicti. Ordo est autem: Nec sit requies pedum in Salium morem.

13. nev mvlti damalis meri b. t. v. a. Amystis, ut quidam aiunt, potio quaedam est apud Thracas, alii poculi speciem esse aiunt eo, quod necesse sit uno ductu potionem haurire. Sensus autem est: Damalis, quae multi meri est, id est ebriosa, non uincat Bassum in potando, id est: Bassus quoque multum pote[s]t.

16. nev breve lilivm: quod breuis temporis est, hoc est cito deflorescit.

17. pvtres ocvlos. Putres uino intellege. Videmus enim ex uino oculos quasi languidos fieri.

18. nev damalis n. d. [n.] a. Sensus est, nec nouus adulter, id est amator, Damalim auellet a pristino suo amatore.

20. lascivis hederis ambitiosior. Ambitiosa ab ambitu lacertorum, id est, amplexu Damalis dicta est, quae ob hoc hederae comparata est, quia et illa arbores solet ambire, id est circumdare. Hederas autem lasciuas dixit, quia quasi ludentes uag[a]e serpunt.

1. nvnc est bibendvm. Hac ode laetitiam profitetur suam poeta ob uictoriam Actiacam Augusti, cum <M>. Antonium apud Actium promunturium nauali proelio superauit, ac deinde Alexandriam cepit.

2. nvnc [saliaribus]

1. pede libero pvlsanda tellvs. Id est libere tripudiandum est ac per hoc ludendum.

2. nvnc saliaribvs ornare pvlvinar d. t. e. d. s. [s]. Sacerdotales [s]c[a]enae, quas Salii faciunt, dicuntur esse amplissimi apparatus. Vnde in prouerbio est Saliares cenas dicere opiparas et copiosas.

5. ante hanc nefas depromere c. c. a. Belle per cellas auitas uinum uetustum significat.

8. fvnvs et imperio parabat. Funus pro exitio positum. [Imperio] autem utique Romano intellegendum.

9. contaminato c. g. Id est, cum grege spadonum, quos Cleopatra satellites et cubicularios habebat, quos morbo turpes dixit, quia fere hi effeminati sunt.

11. fortvnaqve dvlc. e. Hoc est: fortunae successu demens et inconsulta.

12. sed minvit fvrorem vix vna sospes navis ab ignibvs. [Vna nauis], qua scilicet effugit uicta ab Augusto, sed [unam nauem] ὑπερβολικῶς dictum accipe.

14. mentemqve lymfatam mareotico. // redegit in veros timores. Mareotis palus esse dicitur in Aegypto, unde uinum Mareoticum dicitur. Ergo ‘lymfatam mentem Mareotico’ ex ebrietate uesanam accipe.

19. in campis nivalis hemoniae. Hemonia dicitur ab Hemone monte, quem niualem merito appellauit, quia est frigidissimus.

20. daret vt catenis f. m. [Fatale] monstrum aut[em] a fato sibi seruatum aut detestabile. An dictum hoc accipiamus: ‘Quasi decreto fatorum nobis obiectum’?

22. nec mvliebriter expavit ensem. Non tamquam ense perierit Cleopatra, sed significat eam tam praestantem animi fuisse, ut ensem quoque non timuerit.

23. nec latentis classe cita reparavit oras. Hoc est, nec fugit in latentis, id est intimas, Aegypti regiones, unde uires [inde] repararet.

26. fortis et asperas tractare serpentes. Hoc ideo dicitur, quia serpentem sibi obposuit, cuius morsu perit.

29. deliberata morte ferocior s. l. [Deliberata] utrum pro cogitata positum est, an uero ‘de qua plerique deliberant, id est dubitant’, ut sit hoc perpetuum epitheton mortis? Significat autem [in] ipsius mortis significatione constantissimam fuisse.

30. lybyrnis. Libyrni gens Illyrici ferox, ad moriendum paratissima.

30. scilicet invidens privata d. s. n. h. m. t. [Inuidens] scilicet Augusto, ne captiuitas sua illi gloriosiorem honestioremque triumphum faceret ornatu. Nam et [Titus Libius] refert illam, cum de industria ab Augusto in captiuitate[m] indulgentius tractaretur, idemtidem dicere solitam fuisse: Οὐ θριαμβεύσομαι [id est non triumphabor ab alio].

1. persicos odi pver apparatvs. Ad puerum suum de hilaritate loquitur negans ad uoluptatem opus esse magnifico apparatu. Persae autem reges ob nimias diuitias in sumptuosissimis deliciis agere dicuntur.

2. displicent nexae filyra coronae. Hoc est: displicent coronae operosius factae.

3. mitte sectari rosa qvo locorvm sera moretvr. Vetat puerum magnopere rosas sibi quaerere, quae solent iam praeterito ueris tempore ex frigidioribus adferri.

5. simplici myrto nihil adlabores. Sensus: nihil adlabores myrto adplicare: simplex enim myrtus delecta[n]t, nec in hac re uolo sedulus sis, id est officiosus, ut plus quam myrto coroneris. Ordo est autem: nihil curo, id est, hoc non curo, ac per hoc: nolo.

7. neqve me svb arta vite bibentem. Artam uitem spissam, ac per hoc umbrosam accipe. — Plautus in Vidularia myrtum et feminino genere et neutro dixit[. Feminino sic]: // Per myrteta prosiluit et // Haec myrtus Veneris est. [Haec myrtus et haec myrteta non unum significat.]