Q. HORATIUS FLACCUS • OPERA ET COMMENTARII
CARM. I • CARM. II • CARM. III • CARM. IV • CARM. SAEC. • EP. • SERM. I • SERM. II • EPIST. I • EPIST. II • A. P.

carmina ii iii


opus et commentarii • varialectio et testimonia • prosodia et metra

aequam memento rebus in arduis

servare mentem, non secus in bonis

ab insolenti temperatam

laetitia, moriture Delli,

 

5 seu maestus omni tempore vixeris,

seu te in remoto gramine per dies

festos reclinatum bearis

interiore nota Falerni.

 

quo pinus ingens albaque populus

10 umbram hospitalem consociare amant

ramis? quid obliquo laborat

lympha fugax trepidare rivo?

 

huc vina et unguenta et nimium brevis

flores amoenae ferre iube rosae,

15 dum res et aetas et sororum

fila trium patiuntur atra.

 

cedes coemptis saltibus et domo

villaque flavos quam Tiberis lavit,

cedes et exstructis in altum

20 divitiis potietur heres.

 

divesne prisco natus ab Inacho

nil interest an pauper et infima

de gente sub divo moreris,

victima nil miserantis Orci:

 

25 omnes eodem cogimur, omnium

versatur urna serius ocius

sors exitura et nos in aeternum

exilium inpositura cumbae.

 


Systema: alcaicum. Appellatur: Dellius (Q.). Nomenclatura: 4 Dellius (Q.); 8 Falernus; 15 Parcae; 24 Orcus



PORPHYRIONIS COMMENTARIVM IN HORATIVM FLACCVM


1. aeqvam memento rebvs in ardvis servare [re] m. Haec ὠιδὴ ad Quintum Dellium scripta est de animi aequitate; subitis bonis non esse gaudendum, nec malis desperandum, sed medium tenorem sequendum.

4. moritvre delli // . . . // sev te in remoto g. p. d. // f. r. b. // i. n. Hoc causam ostendit, cur aequo animo uiuendum sit, quoniam scilicet moriundum est, et si lasciuus et si parcus uixeris.

6. sev te in remoto gramine per dies // festos reclinatvm bearis. [In remoto gramine], hoc est in secessu nemoris. [Reclinatum] autem, id est resupinum recumbentem, ut solent, qui securiores et soluto animo hoc faciunt.

8. interiore nota falerni, hoc est: uetustiore, quoniam interiores lagynae solent esse, quae prius stipatae sunt.

11. qvid obliqvo laborat lymfa fvgax t. r. Subaudiendum: si ea non utimur; et est totum amabiliter dictum.

13. hvc vina et vngventa et n. b. f. a. f. i. r. [Huc], scilicet ubi umbram hospitalem consociant pinus et populi, et ubi lymfa fugax obliquo laborat trepidare riuo.

15. dvm res et aetas et sororvm f. t. p. a. Hoc est, dum est abunde, et dum per aetatem haec decet facere, et dum Fata permittunt uiuere, quae atra fila moriturorum tractant.

15. et sororvm fila trivm p. a. Dum fila atra sororum patiuntur, inquit, pro eo, quod est: dum ipsae sorores patiuntur, hoc est Parcae, quarum fila sunt atra.

19. et extrvctis in altvm divitiis potietvr heres. Hoc est, quas tu in altum extruxeris ac per hoc magnas amplasque feceris.

21. divesne prisco natvs ab inacho. Vtrum diues, inquit, et generosus sis, an pauper et ignobilis, nihil interest.

23. de gente svb divo moreris. Sub caelo agas, ac per hoc uiuas.

25. omnivm versatvr vrna. Poetice hoc, quasi sorte scilicet ducti ad mortem accersantur.

28. inpositvra cvmvae. Scilicet qua Charon umbras sepultorum per Acherontem in ulteriora inferorum transferat; scilicet et hoc poetice.



ACRONIS COMMENTARIVM IN HORATIVM FLACCVM


METRVM III DVOBVS ALCAICVM, TERTIVS NOVENARIVS, QVARTVS IAMBICVS (leg. PINDARICVS). Metrum duobus uersibus Alcaicum, tertius iambicus, quartus Pindaricus.


1. aequam memento r. i. a. Aequalem, inmutabilem. memento s. m. Idest habeas moderationis propositum semper in animo. rebvs in ardvis. Vt in aduersis talis sis, qualis in prosperis.

3. ab insolenti l. Inmoderate laetam siue inconsuetam.

4. moriture delli. Moriundum enim est, seu tenax seu largus uixeris.

6. in remoto gramine. In secreto loco.

7. reclinatum bearis. ‘Reclinatum’ in bibendo resupinum et soluto a curis animo beatum feceris.

8. interiore nota falerni. In interiori enim uina seruanda reponuntur, quibus ad uetustatis indicium et tempus, quo conduntur, adscribitur.

9. quo pinus ingens. Quae magnitudine sua amoenitatem potantibus praestet. albaqve popvlvs. Interiora enim populi folia alba sunt, ut (Verg. Aen.VIII 276): Bicolor cum populus umbra.

10. umbram hospitalem. Idest refugium propter aestum epulantibus genialiter praestans. consociare amant. Condensare et opacam facere.

11. quid obliquo l. Flexuoso.

12. limpha fugax. Cita et celer. trepidare rivo. Festinare, ut (Verg.Am. VIIII 114): Ne trepidate meas, Teucri, defendere naues.

13. huc uina et ungenta. Hoc est: huc ad nemora et pinus instrumenta conuiuii et uoluptatum parentur. et nimivm brevis. Genitiuus est. Breuis autem cito transeuntis et temporalis, ut ipse superius (I 36, 16): Et breue lilium.

15. dum res. Hoc est: patrimonium. et aetas. Hoc est: iuuentas apta laetitiae.

16. pila trium patiuntur atra. Quae mortis admoneant et minentur; ideo et atra, ut Vergilius (Aen. 26 X 814. 815): Extremaque Lauso // Parcae fila legunt.

17. coemptis. Comparatis. saltibvs et domo. Omnibus diuitiis et amoenitate, nisi in usu sint, carendum morte dicit, ut Iuuenalis (10, 171. 172): Dum tamen a figulis munitam intrauerit urbem, // Sarcophago contentus erit.. et Terentius (hecyr. III 5, 11): Vixit, dum uixit, bene.

19. exstructis. Compositis, ut (Verg. Aen. VIIII 10 325. 326): Qui forte tapetibus altis Extructus.

19. <extructis> in altum diuitiis. Mari iactis operibus et extructis in altum aedificiis.

20. potietur heres. Conclusio sensus: cum diuitiis usus non fueris tuis, relictis heres utetur.

21. diuesne prisco natus. Nihil interest post mortem, utrum diues et generosus sis an pauper et humilis genere. ab inacho. Inachum [autem] pro nobilitate generis posuit. Rex enim Argiuorum Inachus nobilissimus fuit, a quo et fluuius, quia in ipso mortuus est, nomen accepit. Vnde et Vergilius pro nobilitate (Aen. IIII 371. 372): Et Turno, si prima domus repetetur origo, // Inachus Acrisiusque pater.. et Iuuenalis (8, 134): De quocumque uoles proauum tibi sumito.

23. sub dio moreris. Supra enim inter diuitias et domum dixerat; ideo hic sub dio posuit pauperis mansionem.

24. nil miserantis. Inplacabilis. miserantis orci. Vt (Verg. georg. IIII 489): Ignoscenda quidem, scirent si ignoscere Manes.

25. omnes eodem cogimur. Compellimur, colligimur, ut (Verg. eel. 3, 20): Tityre, coge pecus.

26. uersatur u<r>na. Aut ubi fatum et conditio uitae uersatur, aut urna, ubi cineres colligebantur, ut Lucanus (VIIII 68): Numquam plenas plangemus ad urnas? Hic autem poetice per urnam quasi sorte ad mortem ductos rapi dixit [(cons. Porph.),] ut Vergilius (Aen. VI 432): Quaesitor Minos urnam mouet.

27. sors exitura. Ideo sortem, quia urnam dixerat. Cymbae uidelicet inpositura est nos sors, ut in aeternum dirigat exilium.

28. cumbae. Naui Carontis.

Ad graece scripta legenda typus graecus extrahe


GAI M. SEVER • MMDCCLX • MMDCCLXVII